of t|)e

Oniuet^itp of il3ortt) Carolina

Cntio
^5i

UNIVERSITY Cf NORTH CAROLINA

BOOK CARD

Please keep this card in
book pocket

v

I
I

<r.

n

I s

i» «

THE LIBRARY OF THE

UNIVERSITY OF

NORTH CAROLINA

AT CHAPEL HILL

ENDOWED BY THE

DIALECTIC AND PHILANTHROPIC

SOCIETIES

BX3601
.B7
V. k

J

7mm,^.!Z?/ ''■''■ '^^ CHAPEL

00023617864

This book is due at the LOUIS R. WILSON LIBRARY on the
last date stamped under "Date Due." If not on hold it may be
renewed by bringing it to the library.

DATE
DIE

RET.

DATE
DUE

RET.

4^^=^4988

mLJJg^

Hi^

:lL2oos-

TJ

^V':

Digitized by the Internet Archive

in 2011 with funding from

University of North Carolina at Chapel Hill

http://www.archive.org/details/partofopustertiu04baco

BRITISH
SOCIETY OF FRANCISCAN STUDIES

VOL. IV

3Li6t ot ©fficers ot tbe Society, 1912.

Hon. President : —
Paul Sabatier.

Committee : —
A, G. Little, Chairman.
Professor T. W. Arnold.

G. G. COULTON.

P. Descours.

Rev. W. H. Frere.

T. E. Harvey, M.P.

C. L. Kingsford.

Professor W. P. Ker.

E. Moon.

Rev. Canon H. Rashdall.

Rev. H. G. Rosedale.

Professor M. E. Sadler.

Miss E. Gurney Salter,

Professor T. F. Tout.

Hon. Secretary and Treasurer : —

Mr. Paul-Descours, 65 Deauville Road, Clapham Park,

London, S.W.

PART OF THE OPUS TERTIUM

OF

ROGER BACON li^^^

INCLUDING A FRAGMENT NOW PRINTED FOR
THE FIRST TIME

EDITED BY

A. G. LITTLE

ABERDEEN: THE UNIVERSITY PRESS
1912

PREFATORY NOTE.

A WORD is due to the members of the Society to explain
the substitution of another volume on Roger Bacon for
the promised volume on the Franciscans in Ireland.
Father Fitzmaurice, O.F.M,, who is responsible for the
latter, has been appointed guardian of the Franciscan
Convent at Waterford, and has had neither the leisure
nor the materials for the prosecution of his historical
studies. It was necessary therefore to issue something
else this year ; and the discovery of an unknown frag-
ment of Roger Bacon, together with the near approach
of the seventh centenary of his birth (i 2 14- 1 914), which
it is proposed to celebrate in a manner worthy of the
greatest champion of experimental science in the Middle
Ages, suggested the present volume,

A. G. L.

CONTEiNTS.

PAGE

Introduction viii

Summary of the Part of the Opus Tertium here

Printed ... ... ... ... ... ...xxxi

Part of the Opus Tertium —

De Utilitate Matheniatice ad Rem Publicani dirigen-
darn

De radicibus judiciorum astrologle ...

De locis mundi

De bonis promovendis et malis impediendis
De Perspectiva ...

De decern necessariis que ad visum requiruntur, cap

Que sint visibilia, que in viginti duo distincta sunt,
cap. ii.

De particularibus modis videndi, cap. iii.

De bonitate videndi, cap. iiii.

De triplicibus universalibus modis videndi, cap. v,

De cognitione rei vise per sillogismum, cap. vi.

De tribus partibus perspective, cap. vii.

De visu facto per lineam fractam, cap. viii.

De comparatione scientie ad sapientiam, cap. viiii.
De Scientia Experimentorum

De scientia quinte essentie ...
De Morali alias Civili Scientia

De secunda parte scientie moralis ...

De tercia parte moralis philosophic ...

De quarta parte moralis philosophic

De quinta parte philosophic moralis
De Opere Minori
De Enigmatibus Alkiniie

De expositione enigmatum alkimie ...

De clavibus alkimie ...

I

5

9

13

20

26
28
29

30
32
34
37
40

43
47
55
57
59
61

75
77
80

83
86

INTRODUCTION.

On 22 June, 1266, Clement IV. (who had been elected Pope
on 5 February, 1265) wrote to Friar Roger called Bacon of
the Order of Minors, thanking him for his letter and for the
viva voce explanations furnished by " our beloved son G. called
Bonecor, knight".^ " In order (the Pope continues) that we
may better understand your meaning we command you by
apostolic writings, notwithstanding the precept of any prelate
to the contrary or any constitution of your Order, to send to
us as soon as possible a fair copy of that work which before
we became Pope we asked you to communicate to our beloved
son Raymond de Laon ; and to explain to us by your letter
the remedies which you think advisable for the dangers which
you lately pointed out ; and this you shall do without delay
as secretly as you can."

In answer to this command Roger Bacon composed the
Opus Majus (for the Pope was wrong in thinking that the
work was already written). The Opus Majus goes by various
names : Opus Majus or Opus Primum or Principale in contra-
distinction to the Opus Minus or Opus Secundum, and to the
Opus Tertium : Tractatus prcsambulus in contradistinction to
the Scriptura principalis or Scriptum principale, an encyclopaedic
work on all the sciences which Bacon hoped to write but never
completed. In the text of the work itself Bacon usually
alludes to it as haec persuasio. Throughout he emphasizes the
practical usefulness of knowledge in a way likely to appeal to
the man of the world.

The Opus Majus consists of the following seven parts of
unequal length : —

1 Bliss, in Cal. of Papal Registers, I., 420, reads "Bone Cornules " for
" Bonecor miles ".

viii

INTRODUCTION ix

I. On the causes of human ignorance.

II. On the connexion of philosophy with theology.

III. On the usefulness of the study of languages.

IV. On the usefulness of mathematics : —
I. In praise of mathematics.

2-4. On physical forces and their subjection to mathe-
matical laws.
[5]. The application of mathematics to sacred subjects,
including j'udicia astronomiae and correctio calendarii.
[6]. The application of mathematics to political matters,
divided into a treatise on Geography and a treatise
on Astrology.
V. On the science of optics.
VI. On experimental science.
VII. On moral philosophy.
All these are printed in Bridges' edition, except the last two
(fifth and sixth) divisions of Part VII., which are missing.

After finishing the Opus Majus, Bacon was induced to
compose the Opus Minus by the following considerations :
(i) a single work might be lost on the way ; (2) the manifold
occupations of the Pope made a short summary and an easier
■exposition of many difficulties desirable ; (3) some matters
had been forgotten in the first work and might be inserted in
the second ; (4) " having found remedies for earlier difficulties
I could add some necessary things which I was not able to
insert before" — a cryptic saying which perhaps refers to the
alchemical treatises included in the Opus Minus}

The Opus Majus and the Opus Minus, together with the
De multiplicatione specierum and a separate treatise on Alchemy,
were sent to the Pope by the hand of John, Roger Bacon's
favourite pupil. ^

The same reasons which led Bacon to write the Opus
Minus next led him to undertake the Opus Tertium,^ with

^Opus Tert., ed. Brewer, pp. 5, 42-3 ; cf. p. 77 below.

^ Ibid, pp. 3, 227, 230; ed. Duhem, pp. 164, 183 (= pp. 61, 82 below).
(Cf. Comp. Studii, ed. Brewer, p. 414.)
^ Opus. Tert., ed. Brewer, p. 67.

X INTRODUCTION

which we are specially concerned. Bacon was writing this in
1267,^ There 'is no evidence that it was ever sent to the Pope
(who died 29 November, 1268), or indeed that it was ever
finished.

The Opus Tertiuin as edited by Brewer consists of seventy-
five chapters (the division into chapters being modern).

Chaps. I. -XXI. form an introduction and incorporate much
of the introductory matter of the Opus Minus.

Chap. XXII. summarizes Opus Majus, Part I.

Chaps. XXIII.-XXIV. are concerned with Opus MaJus,
Part II.

Chaps. XXV.-XXVII. are concerned with Opus Majus,
Part III.

Chaps. XXVIII. -XXIX. is concerned with Opus Majus,
Part IV., Dist. i.

Chaps. XXX. -XXXV. are concerned with Opus Majus,
Part IV., Dist. ii.

Chap. XXVI. is concerned with Opus Majus, Part IV.,
Dist. iii.

Chaps. XXX VI I. -LI I. are concerned with Opus Majus,
Part IV., Dist. iv.

Chaps. LIII.-LXIV. are concerned with Opus Majus,
Part IV., Mathematicae in divinis utilitas (Bridges, 175-238).

Chap. LXV. is concerned with Opus Majus, Part IV.,
Judicia Astronomiae {ibid., 238-53).

Chaps. LXVI.-LXXI. are concerned with Opus Majus,
Part IV., Correctio Calendarii (ibid. , 269-85).

Chaps. LXXII.-LXXV. deal with music and do not corres-
pond to any section in Opus Majus.

It will thus be seen that the Opus Tertium as edited by
Brewer stopped short in its analysis of the Opus Majus, in
Part IV. of that work, containing nothing on the last two
sections of Part IV., and nothing on Parts V., VI. and VII.

In 1909, Professor Duhem of Bordeaux published the most
important Roger Bacon discovery that has been made in recent
years under the title Un fragment inedit de I' Opus Tertium de

1 Opus Tert., ed. Brewer, pp. 277, 278.

INTRODUCTION xi

Roger Bacon (Quaracchi). This fragment, hidden in a MS. in
the Bibliotheque Nationale ^ under the title Tertius liber Alpe-
tragii, contained the summary of Part V. of the Opus Majus
(including a long digression on the motions of celestial bodies),
of Part VI. (in which is inserted a discussion on the halo and
its relation to the rainbow), and of Part VII., including the last
two unknown sections. This is followed by a brief summary
of the Opus Minus, three chapters on alchemy, and finally the
beginning of a treatise De reruni naturalium generatione.

Professor Duhem pointed out that there still remained
a gap between the end of the fragment edited by Brewer and
the beginning of the fragment discovered by himself: we still
lacked the summary and commentary in the Opus Tertiujn of
the last two sections of Part IV. of the Opus Majus, those
namely dealing with geography and astrology — or, as Bacon
puts it, with the value of mathematics in affairs of State. The
missing portion has now been discovered and is printed on
pp. I- 19 of this volume for the first time.

The Manuscripts. — I. Winchester College MS. 39.

My attention was drawn to this MS., which I had failed to
note in my List of Roger Bacon's Works, by Dr. M. R. James,
and I desire to thank the College authorities (and especially
Mr. Hardy, the Acting Librarian, and Mr. Chitty, the Bursar)
for allowing me free access to the MS. and for sending it to
the British Museum for my use.

The manuscript was apparently ' presented to the College

^ No. 10264, fonds latin.

"This is not quite certain. The inscription " ex dono Willelmi Mory quon-
dam huius collegii alumni — 1543° " occurs on the first leaf of the volume : but
the contents of the volume appear at one time to have been bound separately.
The old catalogue printed by Bernard in his Cafalogi Librorum MSS. Angliae
et Hiberniae, Oxon. 1697, Tom. II., Part i., p. 30 mentions : " 24, Liber de
Famulatu Philosophiae Evangelicae " (which is another name for the Tractatiis
de Consider atione Quintae Essentiae, the first treatise in the volume now num-
bered 39) : "26. Rogeri Bacon tractatas de multiplicatione specierum. Ejusdem
varii tractatus de Sapientia Divine, ostendentes quomodo Mathesis, Grammatica,
&c. inserviunt Theologiae " (i.e. the remaining treatises in the volume now
numbered 39). All the treatises belong to the same period and are written on
paper of the same size.

xii INTRODUCTION

(along with others^) in 1543 by William Moryn, quondam
■hujus collegii alumnus. It is on paper, contains 206 leaves, not
numbered, measuring c. 1 2-^ x 8 in., and dates from the middle
of the fifteenth century. It is not rubricated, blanks being left
for the initials. The contents are : —

(i) Tractatus de consideratione quinte essentie. Inc. Lib. i. :
"Dixit Salomon cap. vii° Sapiencie : Deus dedit mihi ". " Ex-
plicit tractatus de 5^ essentia quem aliqui attribuunt magis-
tro rogero bachon, aliqui Joanni de rucepissa" {sic)^ etc., fif.
I— 32b.

(2) [Alchemical treatise without title.] Inc. " Quesivisti
quis trium lapidum nobilior brevior et efficacior plane hoc aliis
libris declaravi. ... In nomine sancte trinitatis ac eteme
iinitatis, Raimundus. Cum in multis et diversis modis super
hoc regimine tractavimus. . . . Expl. super gramen et tandem
consequi gloriam. Explicit hoc totum quod paucis est bene
notum," ff. 33-42.

(3) Tractatus magistri Rogeri Bacon de multiplicatione
specierum. Inc. "Primum igitur capitulum," ff. 47-86.

(4) \Rogeri Bacon Opus Maj'us] " Pars prima hujus per-
suasionis in qua excluduntur 4°^ universales cause ". . . . Inc.
" Sapientia perfecta consideratio " : ending abruptly with the
words "transit in Cili[ciam]" in the treatise on Geography in
Opus Majus, Part IV. (Bridges, I., 350), "ciam" forming the
catchword of the next (lost) quire, ff. 87-182.

(5) [The fragment here printed.] Inc. "Post hec sequitur
operacio mathematice. ..." Expl. " fraudulentum. ffinitur
2"^ opus fratris Rogeri Bacon," ff. 183-98.

Mr. Hardy informs me that one William Moryn of the parish of Alding-
boume (Sussex), entered the College in 1524 aged 13.

^ Among them appears to have been a small MS. treatise of thirteen leaves, on
paper, late fifteenth century, ascribed to Bacon ; it vv^as at one time bound up with
a printed copy of the Obligationes Strodi which was given to the College by
William Moryn. The MS. treatise, now numbered Y. 8., begins : " Scribo vobis
qui vultis de mutabilibus pronosciorum elem'^ntorum que ab astris contingunt
omni tempore seculi huius. Obsecro igitur ne quis dicta faciliter reiciat hec (?)
sed experimento credat magis et teneat veritatem." The colophon runs: "Ex
plicit tractatus subtilissime consideracionis fratris R. B. ordinis minorum qui
experimentarius dicitur".

INTRODUCTION xiit

(6) Opus 3'" fratris Rogeri Bacon. Inc. " Sanctissimo
patri," ending abruptly with the words "de his radicibus"
(Brewer, p. 38), ff. 199-206.

Some characteristics of § 5 , the fragment here printed, may
be noted. Another hand begins here : the writing is poor and
at first remarkably cramped : fifty-two lines are crowded on to
the first page ; on the remaining pages the number of lines varies
between forty-three and forty-nine. Blanks of different sizes
are left for the initials : I have endeavoured to represent these
variations in the printed text. The largest blank, extending
over four lines of the MS. text, is that for the first initial. The
inference is that the scribe was copying from a manuscript which
began at this point and that he regarded this as the beginning
of a treatise. There are no titles or rubrics of any sort.
II. Tanner MS. 116 in the Bodleian.

This volume is a small folio of 1 1 1 leaves, on parchment,
double columns, dating from the end of the thirteenth
century, formerly in the possession of Archbishop Sancroft.
It contains several extracts from Roger Bacon's works (in-
cluding the missing fragment of 1 the Opus Tertiuni) which are
not noticed in the Catalogue. I give a list of the contents of
the first part of the volume, marking with an asterisk those
items which are included in the following pages (the last part
of the volume does not concern our immediate purpose),

(l) Tractatus breviset utilis ad declarandurn quedam obscure
dicta in libro Secreti Secretorum Aristotilis . . . quern tractatuni
fecit /rater Rogerus Bacun de ordine niinorum. intuitu caritatis
ad instructionem quorundani sapientuni.. .. . . (fol. i — 6'').

*(2) Item capitulum extractmn de quodam opere quod fecit
idetn frater Rogerus Bacun de ordine ininorum ad mandatuin
pape et valet ad exposicionem dictorum et dicendorum in textu?-
" Sequitur de sciencia experimentali . , . , . sicut aves in-
viscatas. Explicit " (fol. 6r — 8r) [i.e.. pp. 43-54 below].

*(3) Item, bene post in eodem libro dicit: " Deinde cogitavi
opus aliud mittere , . . et sic terrainatur intencio operis utri-
usque et sic explicit " (fol. S»") [i.e. pp. 77-9, below].

^ The text, namely, of the Sccretum Secretorum.

xiv INTRODUCTION

(4) Item aliud capituluni ejusdein fratris Rogeri Bacun de
ordine minorum de potestate verbi et illud capituluni est extradum
de prima parte niajoris operis quod fecit ad mandatuin pape
dementis. " Deinde comparo linguarum utilitatem ad eccle-
siam Dei . . . quia natura est instrumentum divine operacionis.
Explicit capitulum " (fol. Sr — 9^). [Not Opus Majus, but Opus
Tertium, cap. xxvi. ; Brewer, pp. 95-100.]

(5) Item, aliud capitulum ejusdem fratris Rogeri de eadem
materia. "Vestre [MS. Nestre] peticioni respondeo diligenter
. . . inflammatur et lucent" (fol. g^ — iir) [i.e. Epistola de
secretis operibus artis et naturae, capp. i.-v., and the first lines
of cap. vi. ; Brewer, pp. 523-36].^

* (6) Item frater Rogerus Bacun in tercio opere sic dicit :
sed quod hie scribitur usque ad perspectivam non est in majori
opere, sed tauten illud idem in secundo opere lacius continetur et
aliter explicatur. " Post hec sequitur operacio mathematice
ad rem publicam . . . veniunt Christiani " (fol. IF — 13^)
[i.e. the newly discovered fragment, with an additional para-
graph not in the Winchester MS., pp. 1-19 below].

(7) Liber Secreti Secretorum Aristotilis ad regent Alexandrum-,
qtii liber intitulatur liber decent scienciarum cum quibusdam
declaracionibus fratris Rogeri Bacun de orditte minorum (fol.
I3v_65v).2

III, Cambridge University Library, Ff IV., 12 (fol. 318).

This is a volume of treatises and extracts on alchemy
written by Robert Greene of Welbe in 1528 and 1529,
Among them is a fragment of the Opus Tertium without title
(fol. 318 ^^ seq^ containing the summary of the fifth part of
the moral philosophy, the summary of the Opus Minus, and
the three chapters on alchemy (pp. 75-89 below). The MS.
appears to have been copied neither from the Paris MS. nor

1 This is the earliest MS. version of the Epistola yet discovered.

2 Trinity College, Cambridge, MS. 1036 (sec. xv.) contains an incomplete
copy of the Tanner MS. Dr. James has just drawn my attention to IMS. 153 of
the McClean collection in the Fitzwilliam Museum (fully described in his cata-
logue, 1912). This is of the late fifteenth century, and the contents are exactly
the same as those of the Tanner MS., from which it is probably copied. I have
not, however, examined it.

INTRODUCTION xv

from the Winchester MS. and so to represent an independent
tradition. But the MS., even apart from its late date, is not
of much value : the scribe is so "much interested in alchemy
that he sees " Elixir macedonicus " in Alexander of Macedon.

The colophon appended to our fragment in the Winchester
MS. at once attracts attention : " ffinitur 2^ opus fratris Rogeri
Bacon". There is no doubt that this is a mistake. Such
phrases as ' ' nunc in hoc Opere Tertio volo figuras protrahere,"
together with the references to the Opus Minus and the fact
that the treatise includes a summary of the Opus Minus, prove
that we have to do with a fragment of the Opus Tertium.
But " 2™ Opus " is not a slip of the pen for " 3m Opus ". For
on the next page, fol. 199, which is not the beginning of a
new quire, the same scribe who wrote the treatise which he
calls " 21" Opus" proceeds: " Opus 31" fratris Rogeri Bacon.
Sanctissimo patri," etc. as in Brewer's edition. The mistake
emphasizes the fact that the Opus Tertium had already been
split into two parts and that the connexion between them had
been forgotten.

The next question to be answered is : Does the newly
discovered fragment fit on immediately to the end of the frag-
ment printed by Brewer? That fragment ends with the dis-
cussion of the usefulness of mathematics in divinis, with special
reference to astrology, the correction of the calendar, and
music. The new fragment begins with the relation of mathe-
matics to the affairs of the world, discussing first the influence
of celestial bodies on things below "tam in naturalibus quam
in voluntariis," and then, very briefly, the value of a knowledge
of geography.

The Opus Majus treats of the usefulness of mathematics in
divinis (Bridges I., 175), with special reference to astrology
(p. 238) and the correction of the Calendar (p. 269). It then
goes on to the usefulness of mathematics to the affairs of this
world (p. 286) ; this section consists mainly of a treatise on

XVI

INTRODUCTION

geography (pp. 288-376) followed by a treatise on astrology
(pp. 376-403).

Two points arise here : (i) one is the existence of the-
section on music in the Opus Tertium which has nothing cor-
responding to it in the Opus Majus : (2) the second is that
the newly discovered fragment of the Opus Tertium does not
follow closely the order of subjects in the Opus Majus}

(i) Professor Duhem suggests (p. 28) that there is a lacuna
in the existing text of the Opus Majus. There is no evidence
for this supposition,'^ On the other hand there is some evi-
dence that the chapters on music were a later addition to the
Opus Tertium. In cap. Ixxv. Bacon twice refers to thetreatise-
on the " Sins of Theology " in the Opus Tertium, as being already
written : " Sicut in secundo opere et hoc Tertio Opere in Pec-
catis Theologiae declaravi " (p. 304) : " Sicut praecipue exposui
in Peccato Septimo studii theologiae in opere secundo, et in
Peccato Octavo in hoc Opere Tertio " (p. 309). Other

^ Comparative table of

Pages of this Corresponding passages

edition. in Opus Majus, (Bridges).

I . . . . 286-87.

2 .

• 287, 379, 380, 387.

3 .

. 387, 385, 263, 265.

4

. 263, 288, 387 : 45, 176

5

• 235, 377, 380.

6

. 381-82 (258-61).

7

. 378,386(263).

8

• 387-88, 384.

9

• 384.

10

. 301.

II

• 301-2.

12

• 303.

13 (

end)

. 304-76.

14

. 388-90.

15

. 392-93-

16

• 394, 395.

17

. 395, 402.

18,

19

2 According to a passage in the Tanner MS. (f. 13'-), the subject of musical
instruments was touched on after the treatise on geography ; but it is not clear
whether Bacon is here referring to the Opus Majus, or to the Opus Minus : see
p. 18 below.

INTRODUCTION xvii

references to the Peccata or Remedia Studii are in the future
(Brewer, cap. xxiv., xxv., Ixiv). It seems probable further
that these chapters on music existed as a separate treatise in
the sixteenth century, and as such were known to Bale.^

(2) The explanation of the second difficulty is suggested
by the heading of the new fragment in the Tanner MS. " In
the Opus Tertiuni Roger Bacon speaks as follows : but what
is here written as far as the Perspective is not in the Opus
Majus, but is contained at greater length in the Opus Seatndum
and otherwise explained." More accurate and more authorita-
tive are the statements found in the fragment itself (p. 18
below) : "The points which I have just touched on concerning
the places of the world and the alterations of places and things
by celestial bodies, and concerning forecasts {Judiciis) and
secret works, I did not put them all in the Opus Majus, but
only the part concerning places. The others I put in the
Opus Mimes, when I came to expound the intention of that
part of the Optis Majus. For I did not propose to treat more
subjects at this point in the Opus Majus, wishing to be quick
in accordance with the command of your Holiness."

It is clear from this that the treatise on Astrology which
follows the Geographia was not part of the Opus Majits but
has been inserted and adapted from the Opus Minus. The
treatise is found in the Digby MS.^ of the Opus Majus and its
derivatives. In Royal 7 F. vii., a note is added that the treatise
De Astrologia ought to be inserted after the Geographia. It
is not found in the Vatican MS. nor in Cotton Tib. C. V.

In his summary of the Opus Minus (p. yy below) Bacon
says : " Then, in enumerating the parts of the Opus Majus, I
have inserted in the part on Mathematics many things touching
the knowledge of celestial bodies, in themselves and in relation
to things below which are generated by their virtues, in different
regions and (in the same region) at different times ; and this is

^Bale's Index Brit. Scriptorum (ed. Poole), p. 395 : De valitudine musices.,
lib. i. : " Secundum Boetium et ceteros autores musices ". Cf. Op. Tert. (Brewer),
p. 296.

2 The Digby MS. (No. 255) has at the end of the Geographia. ■' Finlcur
quarta pars majoris operis," and then goes on to the astrological treatise.
VOL. IV. b

xviii INTRODUCTION

one of the chief things that I have written ". Apart from
Bacon's opinion of the comparative value of the treatise, this
is an accurate description of the contents of the Astrologia : it
does not describe the contents of the much longer treatise De
Coelestibus^ which forms the second book of the Communia
Naturalium, with which Professor Duhem (p. 59) wishes to
identify the treatise on celestial bodies contained in the Opus
Minus.

Some portions of the newly discovered fragment have re-
ference not to the treatise on Astrologia but to that called
Judicia Astronomiae (Bridges, I., 238-69). In Opus Tertium
cap. Ixv. (Brewer, pp. 268-70) Bacon alludes only to the open-
ing passages of this section, referring the Pope for further
information to the separate " fuller treatises " on judicial as-
tronomy " which John has ". It may therefore be asked
whether the bulk of the section on Judicia Astronomiae was
this separate treatise (as Opus Tertium, cap. Ixv., seems to
suggest) or whether it was incorporated in the Opus Minus
(as one might infer from the passage of the new fragment just
quoted). But neither of these suggestions is tenable. The
treatise contains an explanation of the astrological terms, house,
exaltation, triplicity, etc. : and for this in the new fragment of
the Opus Tertimn (p. 6 below) Bacon refers explicitly to the Opus
Majus ; while in the earlier part of the Opus Tertium (Brewer,
p. 27) he speaks of the fourth part of the Opus Majus, " ubi
de judiciis astronomia fit sermo specialis ".

The passage of the new fragment quoted above (p. xvii)
continues : "After this I added the works of geometry, arith-
metic and music, which are also among the greatest secrets of
nature and the noble arts, and in them is nothing magical in
reality but only in appearance " : and he goes on to refer to
burning glasses, flying machines, ships and chariots which are
propelled without any apparent cause, etc,,^ in v ords which
closely resemble those used in the Epistola de szcretis operibus

1 Mr. Steele kindly allowed me to see his proofs of this treatise.

2 According to the Tanner MS., the subject of musical instruments was here
discussed (p. i8 below).

INTRODUCTION xix

naturae} There is nothing about these things in the Opus
Majus, as we have it, and the probable inference is that Bacon
is still referring to the Opus Minus, which in that case would
have incorporated parts of the Epistola de secretis operibus
naturae or De mirabili potestate artis et naturae. This view
receives support from Chapter XXVI. of the Opus Tertium
(ed. Brewer, p. 99). " Sed in Opere Minoreubi de coelestibus
tractavi, exposui magis ista, ubi maxima secreta naturae tetigi,
quae non sunt cuilibet exponenda, sed solis sapientissimis viris."
Among the most interesting passages of the new fragment
is that in which Bacon defends, and urges the Pope to regulate,
the study of magic (pp. 17-18).

The remainder of the treatise here printed corresponds in
the main, apart from certain exceptions which will be noted
presently, with the fragment edited by Professor Duhem.

The Perspectiva follows closely the order of subjects adopted
in Part V. of the Opus Majus, but there is evidence that the
sections into which Part V. was then divided did not correspond
to the parts and distinctions found in Bridges' edition. In the
Opus Tertium (p. 24 below) Bacon says ; " Et hec et omnia eis
annexa verifico in tribus distinctionibus cum capitulis suis.
Deinde in 4a, 5a et 6a distinctione procedo ad ulteriora istius
scientie, et primo declaro que exiguntur ad visum ". The
" fourth distinction " certainly corresponds to Dist. viii. of
Part I. in the Perspectiva as we have it ; and probably Dists.
v. and vi. corresponded to Dists. ix. and x., Dists, i. ii. and
iii. to Dists. i.-vii. It seems therefore that in a later revision
of the Opus Majus, a different division of the material was
adopted either by Bacon himself or by an editor.

In the section De Scientia Experimentormn the earlier
chapters of Part VI. of the Opus Majus are summarized in
a single page. The sub-section De quinta essentia ^ corresponds
generally to pp. 215-22 of the Opus Majus, but contains some

^ Cf. p. 532 et seq. in Brewer's edition.

'"'I suspect that De quinta essentia was originally a marginal note referring
to the preceding sentences, not a heading to a new chapter.

XX INTRODUCTION

additional matter, especially a list of magical books, which
should be compared with the list given in the Epistola de
Secretis Operibus Naturae (ed. Brewer, pp. 531-32) and that in
Speculum Astronomiae generally ascribed to Albertus Magnus,
but attributed by Father Mandonnet to Roger Bacon.^

The division of Moral Philosophy into six parts corresponds
with the division in the printed text of the Opus Majus so far
as the latter goes, i.e. to the end of the fourth part. The
summary of the fourth part in the Opus Tertium shows that
Bridges' text of this part in the Opus Majus is essentially com-
plete. The summary of the lost fifth part adds some details to
the summary already given in Chapter XIV. of Brewer's edition
of the Opus Tertium} The subject of the sixth part was the
administration of justice by the law courts, but this was never
written : " excusavi me ab expositione istius partis".^

From two passages in the Opus Tertium- (ed. Brewer, p.
305, ed. Duhem, p. 164; below, p. 61) it appears that Bacon
was at first unable to send a corrected copy of the last portion
of Moral Philosophy to the Pope. " Quae de ira scripsi plana
sunt, quia correxi ilia et signavi. Alia vero quae sequuntur
non ita patent, quia non sunt correcta nee signata ; propter
quod modo mitto exemplar correctum." " Sed hec alias non
potui corrigere propter superfluitatem occupationum. Et ideo
nunc mitto exemplar correctum, ut Johannes cum suis sociis
corrigat ea que remanserunt incorrecta." The original version
was corrected as far as the end of the section on anger, i.e. to
p. 298 in Bridges' edition. A revised version was prepared of
the remainder. Does the Digby MS. (the only independent
copy we have of this part) represent the corrected or the
original version ? Dr. Bridges' text does not help us to decide
this question. " The errors in the Seneca quotations," he says
in a note to Vol. II., p. 365, " are so numerous that to embody

^Albertus Magnus, Opera Omnia (ed. Boignet, Paris), t. x., p. 629 seq.,
Mandonnet, Siger de Brabant, 2nd ed. (Louvain, 190S-10), and " Roger Bacon
et le Speculum Astronomiae " in Revue Neo-Scolastique de Philosophie, August,
1910.

2 P. 52; cf. ibid., p. 308.

3 P. 76 below; cf. Op. Tert., ed. Brewer, p. 52.

INTRODUCTION xxi

them in the text would have made it in many places quite un-
intelligible." 1

The summary of the Opus Minus is clear but disappoint-
ingly brief. It consisted of (i) introduction, which was
expounded in the Opus Tertiuni ; (2) enumeration of the parts
of the Opus Maj'us, with a treatise de celestibus inserted in the
part on mathematics (see below) ; (3) Practical - Alchemy
" in enigmatibus " ; (4) Peccata Studii with a treatise (inserted
in the sixth " Peccatum ") de generatione reruni ex elementis,
called elsewhere Speculative Alchemy,^ which dealt with {a)
animals and plants, the causes of the prolongation of human
life, together with an explanation of some alchemical enigmata ;
{b) the generation of metals, especially of gold ; {c) the relation
of these things to the interpretation of Scripture ; (5) Remedia
Studii. I shall discuss the composition of the Opus Minus
only in so far as it bears on the composition of the Opus
Tertium.

The chapters on Alchemy, which follow, formed evidently
the treatise composed for the Opus Tertium, not the separate
treatise, a rough copy of which Bacon sent to the Pope by the
hand of John. It may be noted that Bacon's explanation of
the alchemical terms for metals agrees with that which Chaucer
puts into the mouth of the " Chanouns Yeman ".

The Winchester MS, differs from the Paris MS. edited by
Professor Duhem in that it omits (i) the long digression De
motibus corporum celestium (Duhem, pp. 98-137); (2) the dis-
cussion on the halo {ibid., pp. 138-48); (3) the beginning of
the treatise De reruni naturalium generatione {ibid., pp. 190-93),

The first two of these are undoubtedly additions, but addi-
tions made by the author and intended for insertion in the
Opus Tertium. It may be pointed out that the early Tanner
MS., which contains the chapter De scientia experimentorum,
omits the treatise on the halo. It is probable that the earliest
version of the Opus Tertium did not contain these additions ;

iVol. III., p. 183. '^See p. 81 below; Duhem, p. 1S3.

*See below, p. 82; Duhem, p. 183.

xxii INTRODUCTION

and there is some evidence that the first of them, that De moti-
bus corporum. celestium, gave Bacon a good deal of trouble.
What appear to be two versions of it occur in the Communia
Naturalium, Bk. XL, Pt. V. The first of these occupying
Chapters il.-xvi. is adapted from the treatise as printed by
Duhem, the preamble addressed to the Pope and some other
details being omitted. The second occupying Chapters XVII. ,^
XVIII, and xix. , is clearly an earlier and less complete version.
Professor Duhem thinks that it formed part of the treatise De
Coelestibus in the Opus Minus, but we have already seen that
he has misapprehended the nature and scope of that treatise.
There can be little doubt that it really represents an early
sketch for the Opus Tertium. Bacon himself alludes more
than once to his habit of rewriting his treatises "four or five
times " before he could get a satisfactory version.

The third omission is that of the beginning of De rerum.
naturalium generatione. Three pages of this are found in the
Paris MS., the scribe, Arnold of Brussels, noting at the end :
" In exemplo sic cadduco non repperi plus " : and adding the
date, 15 December, 1476. Professor Duhem assumes that
this formed part of the Opus Tertium from the mere fact that
it is included in the Paris MS. Yet the evidence of the
manuscript itself, such as it is, points in the opposite direction.
Here is the title : Hie incipit magnus tractatus et nobilis : De
reruw, naturalium generatione : per quem tota philosophia na-
turalis quantum ad potestatein generationis rerum sciri potest cum
illis que dicta sunt in aliis de efficiente et de unitate materie.
This reads like the beginning of another distinct work, not
a continuation of the same : and this interpretation is supported
(i) by the general title prefixed in the Paris MS. to the frag-
ment of the Opus Tertium, which in enumerating the subjects
treated in that work ends with De Alkimia and does not in-
clude De rerum naturalium generatione ; (2) by the Winchester
MS. which at the end of the De Alkimia adds the colophon :
" ffinitur 21" Opus fratris Rogeri Bacon ".

The fragment De rerum naturalium generatione in the Paris

INTRODUCTION xxiii

MS. begins : " Hiis habitis volo descendere ad ea que pertinent
rebus generabilibus et corruptibilibus, ut prosequar ea que in
Operibus aliis non sunt tacta. Oportet vero incipere a prin-
cipiis, quia horum cognitio previa est. Et de principio efficiente
scripsi satis in Tractatu [or tractatibus] de speciebus et virtuti-
bus agentium naturalium. Et de materia verificavi quod non
est una numero in rebus omnibus, nee una specie, nee genere
subalterno, sed generalissimo. Et solvi cavillationes in con-
trarium " (Duhem, p. 190). Save for the first two words, this
fragment is identical with the beginning of Bacon's Communia
Naturalium, Book I., Dist. ii., cap. i., which begins in the
Mazarin MS. " Nunc volo descendere," etc. (Steele, p. 65).

Professor Duhem, starting from the ill-supported assump-
tion that the treatise De rerum naturalium generatione formed
part of the Opus Tertium, proceeds to advance the following
conjectures : (i) " It is probable that the Communia Naturalium
reproduced in its entirety the Tractatus de generatione composed
originally for the Opus Tertium. (2) It is probable that this
treatise De generatione has supplied to the first book of the
Communia Naturalium all that extends from the beginning of
Pars secunda, distinctio secunda to the end of the book "
(pp. 54-55). In other words we are to add to the Opus Tertium
that part of the Communia Naturalium which occupies pp. 65-
308 in Mr. Steele's edition.

The additional arguments which he brings forward to sup-
port this thesis are: (i) The references which Bacon gives in
the opening words of the Tractatus de generatione to the Tracta-
tus de Speciebus and to the discussion de materia are interpreted
as alluding to the well-known Tractatus de multiplicatione specie-
rum and to Chapter XXXVIII. of the Opus Tertium, respectively.
(2) Towards the end of the first book of the Communia Natur-
alium, in a chapter on "the parts of the intellect," Bacon says :
" Nam ponitur quod agens sit pars anime, quod est improba-
tum in 2^ parte Primi Operis, deinde in hoc Tercio Opere
explanavi hoc, et solvi objecciones [in] contrarium " : while in
the preceding chapter are passages which seem to come from
the Opus Tertitan, such as : " De operibus vero principalibus

xxiv INTRODUCTION

nutritive et augmentative disputavi copiose in hiis que de vacuo
in superioribus conscripsi. . . . Set elongatur a serie istius
persuasionis. Et causa principalis est quia omitto hec et multa
quia tempus non habeo. Nam in aliis consideracionibus meis
certificavi de hiis, set non habeo scripturam ad presens. Et in
tractatu alkimistico quem divisim Johannes habet ab operibus
tanguntur radices circa ista."

With regard to the first argument, we may remark (as
Professor Duhem himself has pointed out) that the first part of
Book I. of the Connnunia Natuvaliurn treats De multiplicatione
specierum, and the first distinction of the second part is con-
cerned with matter : and these are naturally referred to in the
second distinction of the second part.

With regard to the second argument, it should be remem-
bered that Bacon habitually transfers whole chapters written
for one work to another work on the same subject. Thus in
the Conimunia Naturalium, Book I., as Mr. Steele has i pointed
out, several passages are extracts from the Opus Tertium as
edited by Brewer: Steele, pp. 173-79 ^i^d 225-39, correspond
to Brewer, pp. 189-97 ^i^d 168-84. This in itself is enough
to show that the Cornmunia Naturaliuin, Book I., is not a part
of the Opus Tertium. Now in the chapters at the end of the
book just mentioned (Steele, pp. 297, 298) we undoubtedly
have another extract from the Opus Tertium, and that from
a missing part of the Opus Tertium. This was probably
a digression De anima or De partibus anime, similar to the
digression on vacuum in Brewer, pp. 149-99, ^^^ that on the
motions of celestial bodies in Duhem, pp. 98-137 (which latter
is incorporated in Cornmunia Naturalium, Book II.). It may
have corresponded to Dist. iii. of Part IV. of the first book of
Cornmunia Naturalium (Steele, pp. 281-302). And it might
naturally be inserted in the first part of the summary of Part V.,
for the first distinction of the Perspectiva treats "de partibus
animae".^

' Cf. Gasquet's fragment in E. H. R., XII., p. 511: " de prima que est de
partibus anime".

INTRODUCTION xxv

Here then we have evidence of a part of the Opus Tertium
which is not found in any MS. of that work. And this is not
the only part still missing. It appears from Roger Bacon's
allusions to the Peccata Studii Theologiae et Reinedia that some
sections of this work were inserted in the Opus Tertium.

The allusions to the Peccata in the Opus Tertium are as
follows : —

(1) " Et iste [i.e. the doctor of Paris who is quoted as an
authority in the schools — probably Thomas Aquinas] non solum
magnum detrimentum dedit studio philosophiae sed theologiae,
sicut ostendo in Opere Minori, ubi loquor de Septem peccatis
studii Theologiae; et praecipue tertium peccatum est contra
istum, quod discutio apertius propter eum " (Brewer, p. 31).

(2) " Unde Latini nihil magnificum scire possunt sine
notitia harum linguarum, sicut satis declaro in ilia tertia parte
operis [majoris], et in Opere Minori, ubi loquor de potestate
studii theologiae, scilicet in tertio peccato, et quinto et sexto "
{ibid., p. 33).

(3) "Radices autem alkimiae speculativae ego posui secun-
dum considerationem Avicennae, praecipue in expositione
peccati sexti in studio theologiae. Nam ibi texui totam rerum
generationem ex elementis ..." {ibid., p. 41).

(4) " De hoc autem capitulo pro jure divino et canonico et
civili, et toto studio, iterum faciam mentionem in Remediis
Studii. Nam non est mirum si theologi negligantur in regi-
mine postquam jus ignoratur canonicum ; nee est mirum si
tractantes hoc jus sine theologia vacillent ad jus civile et abusum
ejus. Et ideo oportet in Remediis Studii aliquid super his
annotari " {ibid., pp. 87-8).

(5) "Et in comparatione numerorum ad theologiam in quarta
parte Operis Majoris addidi specialiter quaedam exempla de
numerorum falsitate ; et in Minore similiter addidi exemplum
specialissimum cum omnibus modis probationis ; scilicet in
quinto Peccato studii theologiae, quod est de literae corruptione.
Clamo ad Deum et ad vos de ista corruptione literae ; quia vos
soli potestis apponere remedium sub Deo per consilium illius

xxvi INTRODUCTION

sapientissimi de quo superius sum loquutus,^ et per alios, sed
maxime per eum, secundum quod in Remediis studii apertius
declarabo" {ibid., p. 93).

(6) " Caeterum linguae specialiter requiruntur ad intellec-
tum utrumque, etsi litera esset optime correcta. Quod ostendo
manifeste per exempla tarn in Opere Majori in hoc loco, quam
in Opere Minori per exempla egregia in Peccato Sexto studii
theologiae" {ibid., p. 94).

(7) " Cum igitur probavi in operibus utrisque quod Scriptura
sciri non potest, nisi homo sciat legere et intelligere earn in
Hebraeo et Graeco, et ideo sancti se dederunt ad hoc, et prius
de hoc tetigi, et postea in Peccatis Studii et Remediis hoc
exponam . . . ; tunc ad plenum intellectum textus Dei neces-
saria est scientia de metris et rhythmis" {ibid., pp. 265-66).

(8) "Principalis intentio ecclesiae ... est opus praedica-
tionis, ut infideles ad fidem convertantur, et fideles in fide et
moribus conserventur. Sed quia utrumque modum vulgus
ignorat, ideo convertit se ad summam et infinitam curiositatem,
scilicet per divisiones Porphyrianas, et per consonantias ineptas
verborum et clausularum. . . . Quoddam enim phantasma est
pueriliter effusum, et a pueris adinventum, vacuis ab omni
sapientia et eloquendi potestate, ut manifeste patet cuilibet
intuenti, sicut in Secundo Opere et hoc Tertio Opere in Peccatis
Theologiae declaravi " {ibid., p. 304).

(9) "Et quia praelati, ut in pluribus, non sunt multum
instructi in theologia, nee in praedicatione dum sunt in studio,
ideo postquam sunt praelati, . . . mutuantur et mendicant
quaternos puerorum, qui adinvenerunt curiositatem infinitam
praedicandi, penes divisiones et consonantias et concordantias
vocales, ubi nee est sublimitas sermonis, nee sapientiae magni-
tudo, sed infinita puerilis stultitia, et vilificatio sermonum Dei ;
sicut praecipue exposui in Peccato Septimo studii theologiae,
in Opere Secundo, et in Peccato Octavo in hoc Opere Tertio "
{ibid., p. 309).

(10) "Post hec [i.e. Alchemy] descendi ad peccata studii

'^Op. Tert. (Brewer), pp. 88-9: Gasquet in Engl. Hist. Rev., xii., 516; cL
Denifle in A.L.K.G., iv., 298.

INTRODUCTION xxvii

et ejus remedia, et in sexto peccato manifestando, descendi ad
generationem rerum ex elementis, et texui illam totam, usque
ad generationem animalium et plantarum. . , , Et specialiter
descendi ad generationem metallorum, quia hec requiritur in
sexto peccato studii. . . . Deinde revolutis peccatis studii,
descendi ad remedia, ostendens per quos,^ et quibus auxiliis et
expensis, et quibus modis debet fieri utilitas infinita ..."
(Duhem, pp. 1 80-81, from the summary of the Opus Minus).

From these quotations it appears that Bacon enumerated
seven sins of the study of theology in the Opus Minus, inserting
in the sixth sin a treatise on the generation of animals, followed
by one on the generation of metals, and that finally he added
a disquisition on the remedies advisible, suggesting the persons
who could carry them out and the means to be employed.

The Opus Minus as edited by Brewer contains the first six
"sins," together with part of the treatise on the generation of
animals and plants, and fragments (at the beginning and end)
of that on metals. The seventh " sin " (on preaching) and the
whole of the treatise on remedies» are missing.

It appears further that Bacon added in the Opus Tertiunt
an eighth " sin" on preaching ; and that he intended to speak
of the need of a knowledge of Greek and Hebrew in Peccatis
Studii et Remediis, of the "homo sapientissimus " who can
correct the Sacred Text, and of the study of civil and canon
law in Remediis Studii. The eighth sin and the remedies are
not found in the Opus Tertium as we have it. It may be
doubted whether the " remedies " were ever written. The
references to them as a part of the Opus Tertiu^n are in the
future tense.

Professor Duhem argues (p. 31) that the Opus Tertium
further contained a discussion on the Trinity and Incarnation,
and Bacon certainly seems to promise this in the following
passage : " Nam veritates speciales circa esse divinum, ut quod
sit trinus in personis, scilicet Pater et Pllius et Spiritus Sanctus,
et quod Filius sit incarnatus, et hujusmodi, non debent hie

^The Cambridge MS. xe.zA's, per quas vias (see p. 78 below).

xxviii INTRODUCTION

tractari, nee requiruntur hie, sed inferius habent explicari suo
loco " (p. 67 below). But these subjects are not treated in the
Opus Majus, and " inferius " may mean nothing more than " on
a subsequent occasion ".

Professor Duhem, following M. Emile Charles, seeks to
identify the so-called Metaphysica of Roger Bacon with the
Peccata Studii et Remedia in the Opus Tertiuni. The title of
the Metaphysica in the Digby MS. runs : Incipit Metaphysica
fratris Rogeri ordinis fratrum minoruin de viciis contractis in
studio Theologie. The opening words are : " Quoniam intencio
principalis est innuere vobis vicia studii theologici que contracta
sunt ex curiositate philosophic cum remediis istorum ; ideo in
theologicis autentica inducam philosophorum ". That we are
here concerned with a work sent to the Pope, Professor
Duhem thinks is proved by the following words : " Propter
rerum inestimabilem difficultatem de quibus loqui, et propter
multitudinem et pondus occupationum, non potui cicius trans-
mittere; nee adhuc complere possum in particulari, et in pro-
pria disciplina. Opus tamen universale, si placet, intueri
poteritis ut saltem ex partibus tota, ex minoribus majora, ex
paucioribus plura cogitare valeatis." There is certainly no
proof here that the person addressed was the Pope.

It can, I think, be shown (i) that \he. Metaphysica, edited by
Steele, is what it professes to be, i.e. a fragment of a work
which Bacon called Metaphysica ; (2) that it was written before
the Opus Majus ; (3) that the bulk of it is incorporated word
for word in the Opus Majus.

I. {a) Bacon in the Opus Majus emphasizes the close con-
nexion between metaphysics and moral philosophy ; " nam
utraque de Deo negotiatur et angelis et vita aeterna et hujus-
raodi multis " [Op. Maj,. II, 226) : and he refers to "scientia
civilis " in relation to Metaphysics.

The fragment on Metaphysics is concerned with God,
angels, immortality, etc., and the laws and aims of the state.

(b) In the Coinmunia Mathematica he says : " Cause vero
erroris humani universales sunt primo considerande in omni

INTRODUCTION xxix

negotio studii et vite et officio. Et ideo in principio Metha-
phisice que ordinat totam sapienciam demonstravi maliciam
istarum causarum, auctoritates raciones et exempla sapientum
copiosius ingerendo " (quoted by Steele, Metaphysica, p. 54).

The fragment begins, after a short introduction, with the
signs of human errors.

id) In the Opus Majus he says : " De immortalitate animae
in Metaphysicis est tactum .... Non solum autem Aris-
toteles et Avicenna dederunt vias utiles ad immortalitatem
animarum, . . . sed philosophi in moralibus sunt locuti. Nam
primo in Quaestionibus Tusculanis, Cicero sententiat immor-
talitatem animae et peri totum librum istum investigat. . . ,
Et similiter in libro de Senectute eadem immortalitas a Marco
Tullio determinatur " (II, 238).

That the " Metaphysica " here mentioned is the metaphysics
of which the fragment is preserved is proved by the correspond-
ing passage in the fragment : " Et ideo non solum Aristotiles,
nee Avicenna, nee alii quorum libri noti sunt diffiniunt anima-
rum immortalitatem, set in primo De Quescionibus Tusculanis
Cicero per totum laborat ad ostendendum immortalitatem
anime modis multis et pulchris. Et similiter in libro De
Senectute eadem immortalitas a Marco Tullio determinatur "
(Steele, p. 14).

II. The above passage proves that the Metaphysica was
written before the Opus Majus, as the latter refers to it as a
work already in existence. Cf. also Opics Majus, II, 241.

III. The close resemblance between the Metaphysica and
parts of the Opus Majus has been briefly indicated by Mr.
Steele in his Introduction to the former work. Pp. 7-9 of
the Metaphysica occur almost word for word in Opus Majus, II,
229-33; PP- 12-14, in Opus Majus, II, 235-36; p. 15, in
Opus Majus, II, 240; pp. 15-16, in Opus Majus, II, 245-46;
pp. 16-17, iri Opus Majus, II, 241-42 ; pp. 18-20, in Opus Majus ^
II, 258-63 ; pp. 23-27, in Opus Majus, II, 251, 247, 246, 247,
248, 250, 251, 252 ; part of p. 28, in Opus Majus, II, 252 ; and
part of p. 29, in Opus Majus, II, 267 ; pp. 30-36, in Opus
Majus, II, 267-74. All these passages occur in the Seventh

XXX INTRODUCTION

Part, i.e. that on Moral Philosophy. Further pp. 42-44, and
45-52 coincide with Opus Majus, I, 254-67 in the treatise on
Judicia Astronomies. After having already summarized these
passages in the Opus Tertium, it is not likely that Bacon would
have repeated them over again in the same work.

To sum up, I am inclined to think that we have the whole
of the Opus Tertium, as Bacon wrote it, now before us, except
(i) a digression de partibus animce (which may in substance be
supplied from Com. Nat., Bk. I, Part iv., Dist. iii.) ; (2) the
eighth " sin " of the study of theology which dealt with
preaching ; and (3) possibly some discussion of the remedies
for the " sins " of the study of theology.

The text of the present edition is based on the Winchester
College MS.^ This has been compared with the Tanner MS.
and with Professor Duhem's edition of the Paris MS. All
variants are noted except differences in the order of words
and differences in spelling. The fragment in the Cambridge
University Library has been collated, but only such variants
as seemed of importance have been given. Titles of chapters,
etc., which are entirely wanting in the Winchester MS. have
been taken from the Paris MS. so far as this extends : the titles
in the new fragment are supplied from the context. All these,
together with any paragraphs or sentences inserted in the text
and not found in the Winchester MS., are enclosed in square
brackets.

W = Winchester College MS. 39.

T = Tanner MS. 1 16 in the Bodleian Library,

C = Cambridge University Library, Ff. 12.

P = Professor Duhem's edition of the Paris MS. Bibl. Nat.
lat. 10264.

1 References to the folios in the text are to the Winchester MS.

SUMMARY/

On the Value of Mathematics in Directing the State.

Mathematics is valuable to the state (i) in giving knowledge
of past, present and future ; (2) in promoting wonderful con-
trivances for the advantage of the state. The method of
making forecasts has already been laid down, but little has
been said about the practical applications of the science (p. i).

For both objects we must know the " complexions " of
things. For as complexions vary, so vary health and sick-
ness, sciences and arts, occupations, languages, morals in
different regions ; and there are similar differences in the same
region, and at different times (p. i).

But the complexions of things cannot be known unless the
causes of these complexions are known (p. 2). The causes of
diversities of complexions and of all things below are the
celestial bodies. This is specially clear in the case of the sun,
whose influence on generation is most marked. Avicenna
maintains that all normal generation and growth and the
beginnings and ends of life and death depend on celestial
motions and influences. Besides the various motions of sun
and moon, and days, weeks, months and quarters, the revolu-
tions of the higher planets' have to be considered. Their
motions are slow, Mars completing his orbit in two years,
Jupiter in twelve, Saturn in thirty, and so their effects are
seen after a long time, and recur at stated intervals (pp. 2-3).
Similarly after many revolutions important results follow not
only in the natural but also in the political and religious
world (p. 3). Thus, as Albumazar points out, in the kingdom
of the Persians after ten revolutions of Saturn, the kingdom of

^ A summary of a summary presents special difficulties, and the present
summary amounts in parts almost to a translation.

xxxi

xxxii OPUS TERTIUM

Alexander arose ; after another ten, Jesus Christ appeared •
after ten more Manes, and after ten more, Mahomet. Changes
of this kind are not confined strictly to ten revolutions : they
may happen in the ninth or eleventh, and this according to
the influence of the conjunctions of Saturn and Jupiter, of
which we have spoken in our section on religions (p. 3).
There are three kinds of these conjunctions, — great, greater,
greatest. Albumazar shows that every 20 years a great
conjunction signifies scarcity of corn, the elevation of the
powerful, etc. ; every 240 years a greater conjunction signifies
atmospheric changes and a tendency to changes of faith and
manners ; every 960 years a greatest conjunction signifies
floods, earthquakes, fiery impressions in the air, revolutions of
kingdoms and empires. Further, monstrosities also occur
according to the configurations of the heavens (pp. 3-4).

Philosophers therefore ascribe all events on earth to celestial
influences, which either are the direct cause, as in the natural
world, or produce a tendency, as in the domain of human
will ; for the will cannot be forced, as both true faith and all
philosophy assert, and yet it can be urged by the complexion
of the body, and by the influence of the heaven, which is the
cause of such complexion, so that a man voluntarily wills that
to which celestial inclination moves him : just as we often see
the intellect following the promptings of sense, not on com-
pulsion but voluntarily.

These things are proved by experience and indubitable
authority. For Noah and his sons first taught this science to
the Chaldeans ; from them through Abraham it came to the
Egyptians ; and thence to the Greeks and Latins (p. 4).

Roots of Astrological Judgments.

The roots of these judgments or forecasts are found in the
natures of the stars. We ought to know the properties of the
seven planets, and the fixed stars, especially the stars of the
twelve signs of the Zodiac, and what regions, things and parts
of things are dominated by each. For at the beginning of
the world, according to one explanation, the planets and twelve

SUMMARY xxxiii

signs were in direct of certain regions, and then the atmosphere
of each region was changed, and this change has proved last-
ing, since impressions received in youth remain in age (p. 5).
So with different things in the same region ; for they are
brought to birth when different planets and different signs are
elevated over them, though the region is the same. Further
different combinations of celestial influences come from the
same stars to different parts of the same region. To every
point of the earth come cones of influences from the stars, and
these produce different tendencies in every point of the earth.
Examples are different kinds of grasses growing nearly in the
same place, twins of different complexions in the same womb

(P- 5).

Different stars have special relation to different parts of
the body, e.g. the Ram to the head, the Bull to the neck, etc.
This is shown by results. Thus if the moon is in the sign that
has relation to a particular member, it is dangerous to touch
that member with iron, as Ptolemy says and Haly explains
more fully (p. 6).

There are other roots of astrological forecasts.

One ought to know the dignities of the different planets
in the different signs and in different parts of the same sign.
Each planet has five dignities, called house, exaltation, tripli-
city, term, face — the strongest being the house, the weakest the
face, so when the sun is in the sign in which is his house, i.e.
Leo, his influence is strongest ; when he is in the opposite
sign, Aquarius, his influence is least ; and so on (pp. ^-jy

Further the aspects of the planets have to be considered, i.e.
their relations to each other. These aspects take five different
modes, namely, conjunction, opposition, sextile, square, trine
(p. 7).

Thus the powers of the planets and their effects in this
world for good and evil vary marvellously, as all authorities
teach and as we know by experience, though the common
herd of philosophizers gives no heed. Thus Jupiter is always
beneficent in himself, yet when he is in conjunction with the
moon, it is no use to take medicine ; for the patient is so

VOL. IV. c

xxxiv OPUS TERTIUM

strengthened by the beneficent action of Jupiter that he
resists the power of the medicine (p. 7).

We have already mentioned what wonders result from the
conjunctions of Jupiter and Saturn ; and certainly the other
aspects of these and the rest of the planets have wonderful
influence. In the treatise on religions the importance of the
conjunctions of Jupiter with each planet has been shown,
in connexion with the number, order and times of the various
religions (p. 7).

Next we must notice carefully the position of the planets
in their orbits. Thus when the sun is in the higher part of
his orbit, things born on earth grow more in a week than at
other times in a month. When the moon is so situated,
the tides are stronger, and the force of all moist things, fish
are largest, etc. (p. 8).

Special attention is to be given to the conditions of the
moon, which has great influence owing to its nearness to the
earth and the varieties of its motion, light and shape. Besides
the aforesaid conditions common to all planets, the effects of
the twenty-eight mansions of the moon, as it passes through
the Zodiac in twenty-eight days, have to be considered, which
are especially of importance in forecasting the weather. Then
we must observe when the moon is in the head or tail of the
Dragon, and when eclipsed. For if a difference in the moon's
light causes changes in the world, much more must the re-
moval of its light. And though the change is greater in an
eclipse of the sun when it happens, there are more eclipses of
the moon (pp. 8-9).

On Geography.

Besides considering the various ways in which the heavenly
bodies influence the earth, we must fifthly take into account
the earth itself, firstly distinguishing the habitable parts. The
first thing is to describe these in writing and in a map on
parchment, drawn up according to the rules of astronomy
and the reports of travellers, so that we may see with our eyes
the relative positions and sizes of the various regions and

SUMMARY XXXV

cities, and learn the differences in religion, laws, etc., of the
peoples and sects inhabiting them (pp. 9-10).

We shall then (i) know the relative positions and sizes of
the places of the world ; (2) be led by this to learn their "com-
plexions," when we consider their relation to celestial forces
(e.g. distance from the sun which is the main cause of differences
of complexion in the various zones) ; (3) be able to infer the
complexions of natural things in each district ; (4) consider
the different tendencies in the human inhabitants, in sciences
and arts, languages, laws, religions, etc. ; for men though not
forced (as will is free) are strongly inclined in various directions
by complexion and celestial influence. As a fact we know
that men do differ in different places. (5) This knowledge
helps us to interpret the Scriptures, both in the literal and
spiritual sense. It is valuable (6) for the conversion of the
infidels ; missionaries should know geography so as to avoid
dangers which have been fatal to many ; and they should know
the religion of the people to whom they go : for different argu-
ments are necessary for different religions. And (7) for the
repression of the barbarian invaders. Jerome says that the
nations shut in by Alexander will break their gates and come out
to meet Antichrist. If we knew from which side they will come,
we could reckon that Antichrist will come from the opposite
side. Are the Tartars the people indicated? (pp. 10-12).

[Astronomy is absolutely necessary to the rulers of
Church and state — as it is to the sailor, farmer, alchemist and
physician, — for the election of favourable times. The Tartars,
as we know from the words and writings of those who have
lived with them, pay the greatest attention to this and act
always when the constellations are favourable. Astronomy
also teaches us the changes produced by change of environ-
ment : e.g. a plant poisonous in one district becomes edible
when transplanted to another. The processes of nature can
be enormously accelerated by the human reason : thus in the
transmutation of metals alchemy by means of an artificially
prepared elixir can do in one day what nature could hardly
do in a hundred years] (pp. 12-13).

xxxvi OPUS TERTIUM

On Promoting Good and Hindering Evil.

I have therefore described and put in a map the places of
the world according to the laws of astronomy, and then given a
fuller account of all the nations according to the evidence of
saints, natural philosophers and travellers — for two main
reasons : —

(i) That we may have knowledge of past, present and
future both in the world of nature and in the world of human
will. Such knowledge is more certain in the world of nature.
To attain greater certainty, we should examine the histories
and find out when marvellous things happened : then we should
consider the astronomical tables for those times and see what
constellations caused or signified these marvels : then by ex-
tending the tables to future times, we shall find similar con-
stellations and have foreknowledge of future events (pp. 13-

14).

(2) Still more important is the promotion of foreknown
good and the prevention of foreknown evil. It is of great im-
portance to choose the favourable times for every undertaking
(pp. 14-15). Further, the fate of a whole population can be
changed by a change of atmosphere, such as is produced by a
strong constellation. If the celestial forces could be fixed and
preserved artificially, in a medicament or anything else scien-
tifically prepared, we could produce such changes at will.
And this leads one to consider whether charms, prayers, curses,
etc., have any power : the vulgar regard these as magical, but
the wise as in many respects philosophical (pp. 15-16).

Magicians properly so-called are either unconscious self-
deceived charlatans, or deliberate impostors. These effect
nothing except by chance, unless demons assist them and pro-
duce results in order that they and their dupes may be further
confirmed in their errors. There is another kind of magicians,
those who work on scientific principles but for evil ends ; of
this kind will be Antichrist and his followers who will work
with full scientific knowledge and entirely for evil ends : and
when science fails, demons will do the rest, to the confusion of
the whole world (pp. 16-17).

SUMMARY xxxvii

These magnificent sciences should not be denounced be-
cause evil men through them can work mischief, but the study
of them ought to be confined to certain persons authorized
by the Pope. " And so if the Church ordained de studio, good
and holy men could labour at these magical sciences by special
autxhority of the Pope" (pp. 17-18).

I did not treat all these subjects (i.e. about geography,

alterations of places and things by celestial powers, forecasts

, and secret works) in Opus Majus, but only geography. Other

subjects I treated in the Opus Minus when explaining that part

of the Opus Majus (p. 18).

After these I added the works of geometry, arithmetic and
music, whichi are among the greatest secrets of nature, but in
which there is nothing magical. As wonderful things of this
sort have been done in my time as well as in old times, I can
speak briefly of them without being thought to exaggerate —
e.g. burning glasses (most efficacious in war), flying machines,
sailing machines, and scythed chariots moving without animals
to draw them, [musical instruments], and so forth, some of
which I have touched on elsewhere (p. 18).

Afterwards I touched briefly, as I had done before in the
section on the six religions, on the value of mathematics in
confirming the faith and converting infidels and repressing
the reprobate. For the weapons which Antichrist will use
against the Church may now be used against the Tartars,
Saracens, etc. Otherwise they will never be properly over-
come, for wars are doubtful and as often disastrous to
Christans as to infidels ; as is clear from the last invasion of
Damietta by King Louis of France. And if the infidels are
defeated, they recover their lands as soon as the Christians
return to their own country (pp. 18-19).

On Optics.

The science of Optics is necessary for all sciences : it is
neglected by the Latins : hence I give special attention to it.
In case the work sent to Your Holiness be lost, I give here a
summary. The subjects treated of are : the sensitive powers of

xxxviii OPUS TERTIUM

the soul, with their organs, objects and operations ; the origin
and composition of the eye, the optic nerves and their rela-
tion to the brain, the coats and humours of the eye — with dia-
grams (pp. 20-22). I then take the function of vision, and
show that impressions (or "species") must emanate from
the visible object, and explain the difficulties arising from
(i) the smallness of the pupil ; (2) the mixture of colour rays
in the pupil ; (3) the mixture of colour rays in the medium
(pp. 22-4).

Chap. I. Next the conditions necessary to vision are con-
sidered— species of the object, light, distance ; the object must
be in front of the eye (contrast hearing and smelling), of
suitable size, denser than the medium ; other conditions are
rarity of medium ; time ; healthy state of eye : position — an
oblique angle of vision sometimes producing a double image
(pp. 24-6).

Chap. II. Next the classes of things of which vision takes
cognizance, and the three general modes of vision, viz. through
sense, recognition, and argument (pp. 26-8).

Chap. III. Particular modes of vision (connected with the
structure of the eye) (pp. 28-9).

Chap. IV. Errors arising from rays proceeding from the
eye and the object. Why, e.g. do we see a cloud at a distance
but not when we are in it ? Double vision considered
(pp. 29-30).

Chap. V. Further consideration of the three general modes
of perception in relation to the conditions of sight. Excessive
light impedes vision. Effects of excessive distance and of
rapidity of motion on accurate perception of light and colour
(pp. 30-1).

Recognition, or knowledge derived from repeated experi-
ence, makes clear diversities perceived but not distinguished
by sense : e.g. the variety of the moon's light ; or the colour of
an object seen through a fine parti-coloured cloth (pp. 31-2).

Chap. VI. Of perception through reasoning. Ways of
judging distances. Different phases of the moon explained in
a long chapter. Reasoning process also needed in estimating

SUMMARY xxxix

size. In looking at a sphere we see less than half. Stars at
rising or setting look larger than at the meridian : explana-
tion of this (pp. 32-3). Optical illusions resulting from motion
and rest. Discussion of the difficult problem of scintillation of
the fixed stars (pp. 33-4).

Finally the question is considered whether vision by re-
collection and argument implies the co-operation of the rational
soul. I maintain that it does not, as animals use these pro-
cesses. It belongs to the sensitive soul, whose power includes
thought, imagination, memory and calculation (p. 34).

Chap. VII. Direct vision having been treated, there remain
reflected vision and refracted vision, the laws of which have
been explained in the Opus Priinmn and the Opus Tertium but
chiefly in the De multiplicatione specieruni (pp. 34-5). In the
present treatise on Optics I have applied these laws to show
how rays proceeding from objects act on vision. In a mirror
the real object is seen. In a plane mirror the image and the
object appear as equidistant on opposite sides of the mirror.
In the six other kinds of mirrors — spherical, conical, cylindrical,
each of which may be either concave or convex, — the apparent
" place of the image " varies greatly, and its shape. These points
are explained in the Optis Majus with diagrams (pp. 35-6).
Incidentally, it is shown how the changes in the plumage of a
peacock's tail or a dove's neck depend on the angles at which
the light falls on them (p. 36).

Double images are explained, and the cause of the scintilla-
tion of a bright distant object, such as a cross on a church
tower : both points on which experts on optics generally go
wrong (p. n).

Chap. VIII. Refraction. Rays falling perpendicularly on
the first coat of the eye or cornea, enter the opening of the
uvea as far as the lens, and are refracted on the surface of the
vitreous humour. Rays falling obliquely on the cornea are
there refracted and so reach the lens where is the power of
vision (pp. 37-8). The " place of the image " is then investi-
gated in the various kinds of refraction. Refraction needing
a twofold medium, the eye may be in the rarer medium, the

xl OPUS TERTIUM

object in the denser, or vice versa : refraction may take place
at plane surfaces, at concave, or convex. The ten various
combinations are explained with diagrams, and illustrations
given from common experience (pp. 38-9). All wonder why
a stick looks broken in the water ; " artists " are always dis-
cussing this in their disputations de quolibet, but none of the
Latins could ever give the right explanation, because they
are ignorant of the laws of refraction (p. 39). The appearance
of unusual size, which sun, moon and stars get owing to
the interposition of vapour, is another illustration of these laws
(pp. 39-40). And I have shown how a lens placed over small
letters makes them appear larger — an instrument very useful
to old people (p. 40).

Chap. IX. On the practical application of this science
[ii) to Divine wisdom, in interpreting the Scriptures correctly
(p. 40) ; (3) to political problems (p. 41). By refractions of
mirrors, one man can be made to appear a multitude. Hidden
things can be disclosed ; distant things brought near. These
applications are useful for the conversion of the infidel and the
repression of the reprobate (p. 41).

No man can at first understand these scientific truths ; he
must take them on trust, hoping in time to understand. How
much more humble ought we to be in the presence of things
divine ! This argument is more convincing than words
(p. 42).

On the Science of Experiments.

This part is more valuable than all the others. For this
science is more helpful to all the others, than any one of them
is to any other. It is both a science in itself and a method
applicable to all sciences. Knowing that argument may lead
to truth but does not remove doubt, it neglects argument, and
both investigates the reasons on which conclusions are based,
and tests the conclusions themselves, by experience (p. 43).

This science has three leading features: (i) it verifies all
other sciences by bringing them to the test of experience ; the
form, colours, etc. of the rainbow are taken as an example

SUMMARY ' xli

(pp. 43-4) ; (2) it explains truths whicli belong to other sciences
but lie beyond the scope of their methods of investigation.
An example in Medicine is the art of prolonging human life :
the physician gives only rules of health which no one can keep :
the experimenter tries the various means which he has observed
are effective in the case of animals (pp. 44-5). In Mathematics
an example is the spherical astrolabe which should move auto-
matically with the motion of the heavens (p. 46). In Alchemy
again the experimenter, having examined the various degrees
of gold existing, seeks a medicine which will remove all cor-
ruptions of baser metals and produce the perfect gold — and
this is the secret of secrets, which by reducing all things to the
prima materia, will also remove all corruptions of the human
body and prolong life (pp. 46-7).

This science further lays bare all magical arts, separating
truth from falsehood.

Its value beyond the limits of other sciences lies in a
knowledge of things future, present but secret, and past : in
this it surpasses judicial astronomy (pp. 47-9).

(3) The remaining point in which its value consists is in
the observation of miracles of nature and the application of
them to inventions. Such are the mutual attractions of
various bodies, such as metals, or of parts of animate things
when divided (pp. 49-50). Since I saw this, nothing seems
incredible to me, if properly attested, though I may not see
the reason of it (p. 49).

There are means of producing perpetual warmth, fire, and
light : for many things burn which are not consumed by fire.
Aristotle in his Book of Secrets gives marvellous examples
■of the power of plants and stones to produce changes in
individuals and multitudes (pp. 50-51).

Then wonders can be done by explosive substances.
There is one used for amusement in various parts of the world
made of powder of saltpetre and sulphur and charcoal of
hazelwood. Yox when a roll of parchment about the size of
a finger is filled with this powder, it produces a startling noise
and flash. If a large instrument were used, the noise and

xlii OPUS TERTIUM

flash would be unbearable ; if the instrument were made of
solid material, the violence would be much greater (p. 51).

This science commands other sciences to make its instru-
ments. It orders the geometer to make a mirror by means of
which it can burn anything combustible, melt every metal,
turn every stone to lime ; and destroy armies and castles at
any distance (pp. 51-2). It orders the astronomer to choose
certain constellations, and in them the experimenter produces
medicaments by which he can alter the complexion of in-
dividuals or multitudes. Words at such times receive the
power of the heavens and have more effect when they last,
than things : and words can be written and will last as long as
things (p. 52).

This is the origin of all philosophic images and incanta-
tions. And so this science distinguishes between those made
according to the truth of philosophy and those made according
to the falsity of magical art (p. 53).

Aristotle used this science when he gave the world to
Alexander ; and Antichrist will use it far more powerfully
than Aristotle (pp. 53-4).

On Moral or Political Science.

The science of the good of the soul rules all other sciences,
which are only useful to man so far as they serve the good of
the soul. So this science ordains who shall teach and wha
shall learn all the other sciences (p. 55).

It has six principal parts (p. 55).

(1) The first deals with things concerning God, angels and
demons, the resurrection of the body, future life, and concern-
ing the high priest who is the law-giver or founder.

I have collected here witnesses to Christ from many pre-
Christian philosophers, to whom God revealed much of His
sacred truths (pp. 55-7).

(2) The second part deals with public laws (a) those which
pertain to divine worship ; (d) those which pertain to marriage,,
justice and police (pp. 57-9).

(3) The third part deals with personal morality. I have

SUMMARY xHif

quoted largely from heathen philosophers (especially Seneca),
whose morality may well put Christians to shame, and I have
written at length on anger, the worst vice of rulers (pp. 59-61).
(The latter sections of this part I had not time to revise before
sending, and I now send a corrected copy) (p. 61).

(4) The fourth part is superior to all the rest of philosophy ;
it considers religion with a view to finding the one which
alone contains the salvation of mankind ; as Aristotle in his
Politics considered the laws of all states that he might find the
supreme good (pp. 61-2).

We are certain that the Christian religion is this one. Yet
professed Christians are few compared with the adherents of
other religions : and real Christians are few compared with
professed Christians (p. 62).

The objects of this part of philosophy are (a) to convert
the whole world to the truth ; (d) to fortify men against all
temptation ; (c) to bring the imperfect to the perfect knowledge
of truth ; (d) to furnish the faithful with reasons for their
faith (p. 63).

There are two ways of proving the truth of religion (p. 63).
One is by miracles : but this is not in the power of man. The
other is by philosophy, which is a general revelation of God
to all mankind (p. 64).

In pursuing this latter method, I have mentioned the six
chief religions of the world, and the three principles on which
they are distinguished, namely according to their ends,
according to nations, according to planetary influences (pp.

65-7).

Next in considering which religion should be preferred, we
have to establish the universal truths concerning God. God
is the first cause, eternal, having infinite power, wisdom and
goodness, creator and ruler of all. From this it follows next
that man should do the will of God (p. 67).

To do the will of God, he must know it. For this special
revelation is necessary. For, as all philosophers agree, man
cannot know the smallest material thing as it really is, far
less spiritual things (p. 68).

xliv OPUS TERTIUM

It follows that God will make a revelation ; divine wisdom
and infinite goodness require that he should (p. 69).

God, I argue, is one and the human race one ; therefore the
revealed religion will be one and will be communicated through
one perfect and sufficient law-giver (p. 69),

I have then investigated the methods by which the perfect
law-giver may be known (p. 70).

Pagans and idolaters, who have many gods and worship
created things, need not be considered. Tartars though
monotheistic tend in some directions to idolatry. The other
three religions are more reasonable, the law of Christ, the law
of Moses, the law of Mahomet (p. 70).

Philosophy is shown to be favourable to the Christian
religion, and opinions of non-Christian philosophers in con-
demnation of the Jewish and Mohammedan religions are
quoted (pp. 70-1).

Considering the laws more particularly, we see that the
Jewish religion is not complete in Moses and waits for the
Messiah, which is Christ. Jewish religion in practice was
irrational and displeasing to God, as appears in the Scripture.
Its promises are mainly material, not spiritual, Mahomet
prefers Christ to all the prophets : and philosophy reproves
the Mahometan religion. Mahomet himself was an adulterer
(pp. 71-2).

The different religions are based on certain histories which
are recognized as authoritative by the adherents of each. If
we wish to use our histories in favour of our religion, we must
for the sake of argument grant the histories of others ; if we
concede their histories, they will concede ours. We shall then
be able to prove that neither Moses nor Mahomet is to be
compared to Christ (pp. 72-3).

Further Alpharabius gives many ways of testing religions :
one is that the perfect law-giver should have the evidence of
preceding and succeeding prophets. • Christ has this. Another
way is by miracles. Christ performs the greatest of all
(miracles in forgiving sins (p. 73).

SUMMARY xlv

Further the highest moral ideals are found in the Christian
religion, not in the others (pp. 73-4).

After this I went on to show how the hardest articles of
the faith can be proved, especially that most difficult one con-
cerning the Sacrament of the altar. This is proved by holy
writ, all the Saints, the consensus of Catholic doctors and
infinite miracles. And as the Creator is present in every
creature, so the Redeemer must be present in every one re-
deemed : and this union is in the Sacrament (pp. 74-5).

(5) The fifth part of moral philosophy is concerned with
practical results. For faith without works is dead. Of the
four kinds of argument which moral philosophy and theology
use to persuade people, two — the dialectic and demonstrative
— appeal to the intellect ; two — the rhetorical and poetical —
to the heart. The latter are the best (p. 75). These are little
known to the Latins.

As the whole power of rhetoric is needed here, I have con-
sidered the different styles — the homely, the moderate, and
the grand — and applied them to the treatment of divine things
(p. 76).

(6) Finally, I come to the last part of moral philosophy,
which concerns lawsuits, and I excused myself from dealing
with this (p. 76).

So ends the summary of the principal work.

On the Opus Minus..

Then it occurred to me to send Your Holiness a prelimin-
ary work, giving a summary of the subjects treated, that you
might easily see the general plan of the greater work, and
know what to demand from me, or another, if it were lost ;
and that I might add some things forgotten or intentionally
omitted (p. yy).

I added some introductory matter, explained in the present
work. In enumerating the parts of the Opus Majus, I added
in that on mathematics a treatise on celestial things. After
finishing the exposition of the Opiis Majus, I added a treatise
on alchemy, in enigmas, promising an explanation later (p. yy).

xlvi OPUS TERTIUM

Then I proceeded to the sins of study and their remedies,
and in the sixth sin I expounded the generation of things from
elements, as far as the special generation of animals and plants :
and I treated this part more carefully because it involves the
roots of natural philosophy, medicine and alchemy. Questions
of the immortality of the body after resurrection and of the
prolongation of human life are here treated ; and some ex-
planation of alchemical enigmas given (pp. 77-8).

The generation of humours from elements, the due propor-
tion in humours, the generation of inanimate things from
humours are treated : especially the generation of metals, as
this is required in the sixth sin of study. All this subject
is of the greatest importance. Then I showed the application
of this science to the exposition of Holy Scripture (p. 78).

Next I discussed the remedies for the sins of study, show-
ing by whom, at what expense and by what means great results
could be reached, for your Beatitude, the whole multitude of
students, the Church and Commonwealth (pp. 78-9).

So ends the summary of both works.

On the Enigmas of Alchemy.

A further explanation of alchemical enigmas is required.
For alchemy not only procures wealth, but, in conjunction
with experimental science, it can prolong life (p. 80).

These secrets must not be revealed to the vulgar (pp. 80-1).
For this reason, among others, I have distributed my remarks
on alchemy in three places — namely in the Second Work
where I wrote (a) on practical alchemy and {b) in the sixth sin
of the study of theology, on speculative alchemy ; and in a
separate treatise a rough copy of which I sent by the hand of
John. In this latter, great questions of natural philosophy and
medicine, about digestions, humours, etc., are treated in philo-
sophical language, though they are closely connected with
alchemy : and at the beginning I have put some things in
enigmas. A fourth treatise is now added (pp. 81-2).

All four writings are necessary for a complete understand-
ing of the subject, and it is not likely that all four would fall
into the hands of anyone for whom they are not intended.

SUMMARY xlvii

Still as this is possible, I think it best that some secrets should
still be reserved for personal communication (p. 82).

Also I do not care to entrust a complete treatise on this
subject to a scribe, however safe he may be : though the one
who writes this is a man after my own heart (p. 83).

On the Explanation of the Enigmas of Alchemy.

"Bodies" are those things which do not fly from fire, or
evaporate, as metals, stones and other solids. " Spirits " are
things which fly from fire, as quicksilver, sulphur, sal ammoniac,
arsenic.

" Planets " are metals : Saturn = lead, Jupiter = tin. Mars
= iron. Sun = gold, Venus = copper, Mercury = quicksilver,
Moon = silver (p. 83).

Names sometimes used for gold are " stone," " body of
the Ebro " or some other river in which gold is found ; also
" Hibernian body " or " Hibernian stone," as the Irish used
to live on the Ebro (p. 84).

Silver is called " pearl " or " unio " — (on which see Solinus) :
also "England ". Pale gold is called " England" — and good
gold is called "Spain" or "Apulia" or "Poland" or any
country where good gold abounds (p. 84).

" To rubificate " is to make gold, " to albificate " is to
make silver. "To convert Saturn into Sun " is to make gold
from lead, and so on. "Medicine" or "laxative medicine"
is the name given to that which being thrown into molten lead
turns it into gold : it is the same as elixir (p. 84).

The various technical meanings of "greater work" and
" lesser work " are given (pp. 84-5).

" Stones " is the name given to the raw material from
which the elixir is made ; " prepared stone " is the elixir itself.

" Herbal stones " = hairs, " natural stones " = eggs, " ani-
mal stones " = blood (p. 85).

The ' ' four elements " are sometimes to be taken literally ;
sometimes metaphorically, when they mean the four spirits, or
the four humours, or the four points of the compass, or the
four seasons, or the four principal parts of an animal : because
there is a complexional correspondence between each set of

xlviii OPUS TERTIUM

these things. Similarly the humours are called by the names
of elements, spirits, etc. (pp. 85-6).

On the Keys of Alchemy.

The " keys " of this art is the name given to the operations
employed for the making of elixir ; namely purification, dis-
tillation, ablution, heating, calcination, mortification, sublima-
tion, division, incineration, resolution, congelation, fixation^
mundification, liquidation, projection (p. 86).

The " hidden spirit " {spiritus occultiis) is a humour which
is called blood in animals, but, when reduced to the materia
common to animate and inanimate things, it is called " the
humour of warm and humid complexion," which is found in
all things (pp. 86-7).

" To hold medicine in chains " is to fix it so that it does
not fly from fire. These are the principal enigmas, of which
I now make use (p. 87). Sun and Moon are made artifically
in several ways : one way is from mercury and sulphur, which
are the constituent parts of all metals (p. 87). Others try to
convert mercury alone into Sun and Moon, as they see mercury
converted into Saturn. Other forgers make a mercury very
like Moon, but it does not answer all the tests. Other sophists
purify Venus and Saturn by means of albifying and rubifying
waters, melt and throw into them purified spirits of arsenic
and sal ammoniac, and produce metals which can only be
distinguished from Sun and Moon by the means which 1 have
explained in the Second Work (pp. 87-8). Others again take
the four elements, which are called aqua vitcs, the humour of
air, the power of fire, and lime (of which I have written in their
place), in certain proportions, and produce Sun which they
desire. Similarly in the case of Moon (p. 88). Others take
only the four elements, in equal weights, and think they can
not only make as much Sun as they like, but even arrive at
the pri77ia fnateria. This will suffice for the present. For here
is contained the whole intention of philosophers. And with
the help of this and my other writings. Your Wisdom can
confer with the wise and convict every impostor (pp. 88-9).

So ends the 2nd (sic) work of Friar Roger Bacon.

[De utilitate Mathematice ad rem publicam diri-

GENDAM.]^

POST hec sequitur operatic ^ mathematice ad rem publi-
cam fidelium dirigendam. Et hec directio est in
2abus maximis rebus, scilicet in cognitione presentium,
preteritorum et futurorum secundum possibilitatem
philosophie, et in operatione mirabilium pro utilitate rei publice.
Et jam data ^ est via qualiter possibile * est convenienter ^
judicare; sed de operibus parum tactum est.

Non est autem possibile hec duo adimpleri, nisi sciamus
complexiones rerum, quia secundum varietates rerum stat "
omne judicium.

Nam secundum quod complexiones variantur, tam homi-
num quam aliorum, variantur sanitates et infirmitates hominum,
et scientie et artes, et occupationes et negotia, et lingue et
mores, ut videmus in diversis regionibus. Nam in omnibus his
non solum rem.ote regiones in eodem tempore [variantur]," sed
propinque, ut omnibus notum est. Item res ejusdem regionis
variantur multipliciter in eodem tempore. Nam alie sunt
calide, alie frigide ; et homines in omnibus predictis variantur
in eadem regione, licet non tantum sicut in diversis regionibus.
Ceterum res eadem in diversis suis partibus, ut homo et alia,
similiter habent (sic) magnam diversitatem in eodem tempore.
Item eadem pars rei et eadem res numero mutatur multis

^ No title in W. At the top of the page are the words yesus, Maria. T.
(p. 2i) begins : " Item frater Rogerus Baciin in tercio opcre sic dicit : sed quod
hie scribitiir usque ad Perspectivam iion est in majori opere, sed tamen illud idem
in secundo opere lacius continetiir et aliter explicatur ".

^ T. comparatio. " T. om. data.

^ W. qualiter publice. ^' T. om. convenienter.

" T. complexiones rerum habitabilium, quia secundum varietates complexionum
stat.

'' MSS. om. variantur,
VOL. IV. I

2 FRATRIS ROGER I BACON

modis secundum diversa tempora, scilicet in horis diversis et
diebus diversis ^ et annis et revolutionibus multorum annorum,
et hoc tam in monstruosa generatione quam recta. Sed com-
plexiones rerum istarum sciri non possunt nisi cause huiusmodi
complexionum sciantur.

Cause vero omnium istorum inferiorum sunt celestia que
influunt virtutes suas et faciant varias complexiones in diversis.
Nam elementa, ut dicit Aristoteles 2° de Generatione,^ respectu
celi ^ agunt ^ tantum sicut securis respectu artificis ; ergo sicut
domificatori perartem suam ascribitur domus et non securi, sic
celo ascribuntur ^ effectus in his inferioribus et non virtutibus
elementorum, que tamen sunt hie maxime active. Item in
eodem libro ^ dicit quod 2x allacio solis in circulo obliquo '' est
causa generationis et corruptionis in rebus et specialiter in
rebus animatis. Nam in generatis per putrefactionem idem
facit virtus solis quod virtus patrum in seminibus, ut dicit
Averoys super 7^ Methaphysice.'^ Et in vegetabilibus ^ dicit
Aristoteles libro suo de illis, quod sol est pater plantarum et
terra mater. Et in 2° Phisicorum ^^ dicit quod homo generat
hominem et sol. Et Averoys dicit quod magis sol quam homo,
quia continuat suam virtutem a principio generationis usque in
finem ; et si ita est de hominibus, multo magis erit de brutis,
quia natura est magis sollicita circa homines quam circa bruta.
Et 18 de Animalibus ^^ Avicenna docet quod tota generatio
recta et augmentum in rebus et termini vite et mortis dependent
a celestibus motibus et virtutibus. -^^ Et prima variatio est per
dies naturales secundum revolutionem solis : deinde per septi-
manas secundum figuram et lumen lune et motum in quadraturis

I T. adds et septimanis et mensibus.

^ Cf. Arist. De Generatione et Corruptione, ii. 9.

* T. celestium. ^ W. non agunt. •' T. ascribenter.

8 Arist. De Gen. et Corrupt., ii. 10. "^ T. sub obliquo circulo.

^ Not in Averroes' Comment, in Arist. Metaph. ; ed. Venet. 1552, vol. viii.
In his Epitome, ibid. fol. 173^1, Averroes says : " In animalibus vero et plantis
sponte genitis ultimum movens est ipsa corpora celestia".

'Arist. (or rather Nicholas of Damascus) De Plantis, i. 6.

1" Nat. Auscult. ii. 2.

II Cf. Avicenna, De Animalibus, xviii, fol. 63b col. i. (ed. Venet. 1508).
1^ T. om. motibus et virtutibus.

OPUS TERTIUM 3

sui circuli : deinde per menses secundum revolutiones [soHs]/^
in signis diversis, precipue ^ per conjunctiones solis et lune :
deinde secundum 4*^^ anni per revolutionem solis in 4^15 s
Zodiaci ; deinde per revolutiones planetarum altiorum qui sunt
Mars, Jupiter et Saturnus, qui sunt tardi motus ; ad quos
sequitur '^ efifectus per revolutionem temporis multi ; secundum
quod in quadraturis suorum circulorum moventur per magna
tempora, accidunt effectus varii et longis ^ temporibus inter-
ceptis et secundum quod complent suos circulos : ut Mars in
2bus annis, et Jupiter in 12 et Saturnus in 30. Sic tardantur
effectus et suis temporibus renovantur.

Similiter secundum quod complent multas revolutiones,
fiunt multa et non solum naturalia sed renovationes principa-
tuum et regnorum, secundum quod dicit Albumazar in Libro
Conjunctionum ""j ut^ in tempore regni Persarum fuerunt 10
revolutiones [Saturni] ^ pertransite, exortum est regnum Alex-
andri. Et quando 10 alie revolutiones [sunt complete],^ dicit
quod apparuit dominus Jesus filius Marie, super quem sunt
orationes cum permutatione secte : non quod celestia sint cause
legis christiane, sed sunt in signum quantum ad Christum ; sed
hoc expositum est prius in distinctione de sectis. Et quando
complete sunt 10 alie, venit Meni ^'^ quidam rex cum lege que
est inter paganos et nazarenos. Et post 10 alias venit Macho-
metus cum lege sua. Et non artantur hujusmodi mutationes
ad 10 revolutiones, quia fortasse aliquando fiunt in 9a, aliquando
in 11^ revolutione, et hoc secundum potestatem conjunctionum
Saturni et Jovis, de quibus dictum est quando de sectis actum
est.

Et cum^^ conjunctiones sunt tres, scilicet magna, major et
maxima, ut habitum ^" est, docet Albumazar quod in omnibus
20 annis per magnam conjunctionem accidit mutatio rerum
magna. Nam signat super gravitatem annone et sublimationem

^ W. om. solis. " T. om. precipue. '^ T. qtiartis.

* T. consequuntur. ^ T. et in longis.

^Albumazar (Jafar ibn Muhammad), De Magnis Conjunctionibiis, Venet.
1515. Tract, ii., Differentia 8 (prope finem),

' T. 7it quando. ^ W. om. Saturni. ^ MSS. om. sunt complete.

1" T. Neni. " T. om. cum, ^^ W. et habitum.

4 FRATRIS ROGERI BACON

potentum et multa. Major vero corijunctio accidit in omnibus
240 annis et signat super aeris alterationes, et ad sectarum
mutationes et consuetudinum ^ movet corda hominum et ex-
citat. Maxima vero fit post quoslibet 960 annos et signat
super diluvium, terremotus, ignitas impressiones in aere, muta-
tiones regnorum et imperiorum.

Et non solum in recta generatione rerum accidunt hujus-
modi per revolutiones celestes, sed in monstruosa,^ sicut in
libro memorato dicit Avicenna,^ secundum figurationes celes-
tium virtutum accidunt huiusmodi monstra, ut quod filius
hominis habuerit caput arietis, et similia.

Philosophi igitur omnia que contingunt in his inferioribus
ascribunt celestibus, scilicet vel causaliter et effective ut in
omnibus naturalibus, vel ^ occasionaliter et inductive ut in
voluntaries. Nam voluntas cogi non potest, ut non solum fides
recta sed etiam ^ philosophia tota clamat, et tamen valet ex-
citari per complexionem corporis et virtutem celi que causat
hujusmodi complexionem, ut gratis velit homo illud ad quod
celestis inclinatio movet, non coactus. Secundum quod nos
videmus quod homines ad presentiam *^ rerum delectabilium, ut
ciborum et potuum et aliarum rerum, mutant suas voluntates,
et similiter per presentiam '' tristibilium ; et tamen sola species
venit ab eis et alterat sensum, et intellectus sequitur gratis
inclinationem sensus sine coactione, ut etiam contra legem Dei
faciat, [fol. 183, v] immo mutat legem suam,^ sicut Salamon
coluit idola propter amorem mulierum.

Et jam per experientiam probatum est quod hujusmodi
alterationes mundi contingunt per celestia, et auctores certi
sunt de his. Nam Noe et filius ejus Sem et primogenitus Sem
docuerunt primo Caldeos, deinde Abraham exivit de Uz
Caldeorum et docuit Egiptios, sicut hystorie et sancti et philo-
sophi testantur,^ quamvis vulgus philosophantium hec ignoret,
et ab Egiptiis et Caldeis venit hec scientia ad Grecos et Latinos.

^ T. consuetudines. ^ W. menstruosa.

^Avicenna, De Animalibus, xviii. f. 63a, i, ed. 1508.

* T. et (for vel). ^ T. om. etiam. ^ W. per phiHcia\

' W. p'mHcia\ ^T. om. siiam. ^ Cf. Op. Majus, i. 176.

OPUS TERTIUM

[De Radicibus Judiciorum Astrologik]

RADICES 1 horum judiciorum inveniuntur penes naturas
stellarum. Nam oportet hie scire que sunt proprietates
7 planetarum, et que provincie sequuntur complexiones cujus-
libet eorum," et que res et que partes ejusdem rei. Et similiter
de stellis fixis et ^ maxime de 1022 '^ quarum quantitas potest^
apprehendi per instrumenta, et inter illas precipue de stellis 12
signorum, ut sciantur bene proprietates illarum in effectu ; et
que regiones et que res et que partes rerum alterantur per
singulas. Nam a principio mundi fuerunt planete et signa 12
in directo regionum determinatarum, et tunc aer cujuslibet
regionis fuit alteratus nova et subita alteratione. Et quod nova
testa capit inveterata sapit}' Et ideo per banc viam dant philo-
sophi causam quare diversis regionibus dominantur planete
diversi et signa diversa, quamvis et alias ponant rationes.

Similiter de diversis [rebus ejusdem regionis. Nam quando
generantur semper in diversis] " temporibus, diversi planete et
signa diversa elevantur super eandem regionem. Et similiter
in eodem tempore veniunt diverse figurationes virtutum celes-
tium ab eisdem stellis ad diversas partes ejusdem regionis.
Immo si precise velimus loqui, scimus quod ad singula puncta
terre veniunt coni ^ diversarum piramidum virtuosarum a stellis
eisdem, que piramides inducunt diversitatem '-' in singulis punctis
terre. Quod probamus per effectum. Nam quasi in eodem ^^
puncto terre, vel in propinquissime positis punctis, nascuntur
herbe diversarum specierum, et in eadem matrice nascuntur
gemelli diversarum complexionum, et qui ex propria com-
plexione concreverant,^^ inclinantur ad di versos mores et ad
diversas artes et officia et alia multa.

1 T. Radices vero : with marginal note : Quomodo inveniuntur radices judici-
orum.

- T. horum. ^ T. sed. ■* W. 1422.

5 W. }wn potest. Cf. Com. Nat. (ed. Steele), 395 ; Op. Majus, i. 235.

^ T. quod nova testa capit, etc. Cf. Horace, Epist. i., 2, 1. 69-70.

^ W. om. words in brackets. " T. om. coni. ^ T. diversitates.

^^T.uno. ^'^T. concreverint.

6 FRATRIS ROGERI BACON

Et causa varietatis partium ejusdem rei accidit similiter ex
diversis partibus ^ stellarum et ex diversis figurationibus illarum
virtutum. Et conformantur stelle^ in natura et proprietate,
secundum quod caput conformatur stellis Arietis in com-
plexione, et collum Tauro, et sic ulterius per singula membra.
Et hoc probamus per effectum. Quoniam si luna sit in signo
conformato membro, periculum est tangere membrum ferro ;
ut dicit Ptolomeus in Centilogio.^ Nam, ut Haly"^ in exposi-
tione istius verbi dicit, tunc ad membrum illud confluunt
humores et multiplicant ^ ibi, et inde accidunt multa incommoda
sepe.^ Nam putrescit locus ex superfluitatibus " humorum et
generantur apostemata et fistulantur membra, et hoc ante oculos
nostros sepe accidit, sed vulgus non considerat quia nescit
celestia.

Et alie radices sunt horum judiciorum. Nam oportet bene
scire dignitates planetarum in signis, quoniam quilibet planeta
habet magnam convenientiam et differentiam respectu diver-
sorum signorum et respectu partium ejusdem signi, unde
secundum hoc fortius agunt vel deterius agunt ^ in hoc mundo.
Et quilibet habet 5 dignitates que vocantur domus, exaltatio,
triplicitas, terminus, facies ; et sunt hec nomina methaforica,
[secundum quod a principio fere omnia vocabula scientiarum
secretarum sunt data per methaforas] ^ ut ab indignis et vulgo
occultarentur, et in Majori Opere sunt hec nomina exposita,^*'
nee modo vis est, nisi quod ^^ sciamus quod maxima fortitudo
est domus et facies ^^ minima, exaltatio valet 40^, triplicitas tres,
terminus duas.

Secundum igitur quod Sol est in signo quod est domus
ejus, ut Leo, tunc fortissme agit, ut ^^ videmus hoc per effectum.
Nam calor fortissimus est tunc ; et secundum quod est in

^ T. virtiitibus. ^ T. stellis.

^Cf. Centiloquium, § 20 (ed. Basil. 1541).

* I have failed to find the passage in Haly's De Judicus Astrorum (Basil-
1551) which however is not an exposition of Ptolemy's Centiloquium: Bacon
may be referring to another work of Haly.

5 T. multiplicantur. ^ T. se. "^ T. superfluitate.

^ T. om. agunt. ^ W. om. words in brackets.

1» Vol. i, pp. 259-61. " T. ut (for quod).

" T. facies est. i» 7, g( (for ut).

OPUS TERTIUM 7

opposite signo, sic minimum habet effectum, ut in Aquario ;
tunc enim omnia mortificantur. Nam et ille mensis vocatur
mensis mortuus, unde Aquarius vocatur detrimentum Solis,
unde animalia non faciunt fetum in illo mense, quamvis multa
omni alio mense producant fetum, ut columbe.^ Et quando
planete sint " sic in suis dignitatibus, videndum est quis eorum
habeat ^ plures dignitates in conjunctione ■* et secundum hoc
stabit alteratio rerum inferiorum ad illud tempus.

Et preter hec considerandi sunt aspectus planetarum. Nam
non solum ex signis habent diversitatem sed ex seipsis,secundum
quod aspiciunt se 5 modis. Nam possunt esse in eodem signo
et tunc vocatur conjunctio, vel in oppositis et tunc vocatur
oppositio, vel unus in 3° signo ab alio et tunc vocatur sextilis
aspectus, vel in 4° et tunc vocatur 4^« aspectus, vel in 5 to et tunc
vocatur trinus.

Et sic ^ miro modo variantur [fol . 1 84, r] virtutes planetarum
et operationes eorum in hoc mundo tam in malum quam in
bonum, secundum quod auctores omnes docent et nos videmus
in effectu et per experientiam, licet vulgus philosophancium
non consideret. Nam licet Jupiter sit semper [causa] '^' bonarum
operationum quantum est de se, propter bonitatem sue virtutis,
que vitalis est et confortat, tamen, si Lune conjungatur, non
prodest accipere medicinam. Nam in tantum confortatur
natura ' ex beneficiis ® Jovis quod resistit virtuti medicine et
impedit operationem eius, sicut volunt Ptholomeus et Haly
ejus expositor in Centilogio.^ Et jam exemplificatum est
superius de conjunctionibus Jovis et Saturni, quomodo accidunt
mira in hoc mundo, et certe sic est de aliis aspectibus eorum et
ceterorum planetarum. Et in tractatu de sectis ^° manifestatum
est quomodo mira contingunt ex conjunctionibus ^^ Jovis cum
singulis planetis, secundum quod per has conjunctiones investi-
gatur ^^ numerus et ordo et tempora sectarum.

^ T. columba. '^ T. sunt; om. sic.

^ T. habet. ■* T. in quo est (for in conjiinctione).

^1, similiter. ^M^S. om. causa. '' W. om. }iatnra.

^T. beneficio. " Ceniiloquium, § 19 (ed. Basil. 1541).

^"Opus Majus (Bridges) i, 253-269. " T. conjiinctione.

^^ T. investisantur.

8 FRATRIS ROGERI BACON

Ceterum considerandum est diligenter, quando planete sunt
in altioribus partibus suorum circulorum, et quando sunt in
inferioribus, et quando sunt in mediis locis, scilicet in quadra-
turis. Nam secundum hoc variantur res mirabiliter, quoniam,
quando Sol est in parte superiori sui circuli, vel prope, ut in
solsticio estivali, tunc omnia terre nascentia plus crescunt in una
septimana quam alias in quindena, et plus in una quindena
quam alias in mense, et plus in uno mense quam alias in
duobus, sicut ad sensum videmus. Et similiter quando Luna
est in partibus superioribus suorum circulorum, scilicet epicicli
et ecentrici, fiunt multe mutationes rerum et fortes.-^ Nam
tunc accessio maris est- fortior et virtus omnium humidorum,
et tunc pisces marini," et maxime qui ^ degunt in conchis, sunt
meliores, et multa fiunt, sicut docent auctores ^ et experientia :
et sic de aliis planetis accidit, ef" maxime de individuis altiori-
bus, que sunt ]\Iars, Jupiter, Saturnus.

Specialis ^•ero consideracio est de conditionibus Lune. Nam
quia propinquior est terre, et quia multas habet varietates in
motu, luce et figura," quas non habent alii planete remotiores
a nobis, miris modis alterantur res. Et preterea omnes con-
ditiones dicte superius communes omnibus planetis * consider-
ande sunt in Luna. Et preter has consideratur eius variatio
penes mansiones suas 28 quas habet, secundum quod transit
per totum Zodiacum infra 28 dies. Quantum enim transit in
die vocatur mansio, et Luna habet in qualibet mansione diversas
virtutes ; et secundum has oriuntur diversi venti, et alteratur
aer in siccitate et humiditate, calore et frigore ; ita quod homo
exercitatus in his posset omni die pronosticare aeris disposi-
tiones, secundum quod dicit Albumazar in maiori Introductorio
Astronomic,^ et experientia scitur hoc. Deinde videndum est
quando est^" in cauda vel capite Draconis vel prope, quia
per^^ hoc multum variatur ejus operatio propter qualitates

^W. multe divinationes rerum et sortes. - T. quantum potest (for est).

* W. maximi. * T. qjie. ' T. acfores.

'^ W. om. ci. ' T. motu et hue et signa. - T. adds maxime.

'' Cf. Jafar ibn Muhammad, Introduciorium in Astron., i. cap. 5, Venet. 1506.

'' W. om. quando est. ^^ T. secundum.

OPUS TERTIUM 9

capitis vel caude Draconis : deinde quando eclipsatur. Nam
si ejus luminis diversitas multum alterat^ mundum, oportet
quod privatio sui luminis sit causa magne transmutationis,
sicut absentia naute est causa periculi navis, cujus presentia est
causa salutis. Et licet major sit mutatio mundi in eclipsi Solia
quam Lune ad tempus illud, tamen frequens est eclipsis Lune
in eadem regione, non sic de Sole.

[De Locls Mundi].-

HEC igitur et hujusmodi ^ consideranda sunt in celestibus
quatenus sciamus complexiones et naturas rerum in
hoc mundo inferiori. Sed 5tum quod est hie sciendum,'^ et
primo est ut sciamus distinguere partes habitabiles ^ secun-
dum situs suos et '-' figuras, et hoc est unum de maximis funda-
mentis " sapientie, tum propter divina turn propter humana.
Nam primo occurrit hie ® divisio locorum et descriptio tam in
scripto quam in pictura seu figuratione in membrana, ut oculis
nostris contemplemur nomina et situs et distantias omnium
regionum et civitatum famosarum ad invicem,^ ut sciamus
omnium gentium diversitates in linguis, in moribus, in sectis,
ritibus^'^ et legibus, et que sunt sine lege, ut sciamus ubi sunt ^^
pagani, ubi idolatre, ubi Tartari, ubi scismatici, ubi Sarraceni,
ubi Christiani et Judei et alie diversitates.

Hie ergo^" oritur cognitio locorum mundi et decursus
marium plena et perfecta, cujus utilitas pulcra est. Nam primo
possumus contemplari totum hunc mundum secundum distinc-
tionem partium suarum, quantum qualiter^^ quelibet distat ab
oriente et occidente, septentrione ^^* et meridie, secundum
eandem proportionem quam habent in rerum natura ; quia

1 T. alteret.

'^ Title in T. Quod per astronomiani possunt sciri presentia preteritaet futura.

■* T. adds niiilta.

* The text seems to be corrupt ; but cf. Op. Majus, i. 376, 390.

^ T . habitabiV , W. habitabilis. ^ T. vel. ' W.ftindatis.

* T, hoc. ^ W. ab invicetn. i** T. in ritibus. '^ T. sinf.
1^ T. igitur. 1'^ T. om. qnaliter. ^^ T. et jtrione.

10 FRATRIS ROGERI BACON

secundum illam formam qua posita sunt sub celo, possunt
poni ^ ante oculos nostros in scripto et figura per leges astro-
nomorum et naturalium philosophorum, qui per experientiam
itineris et navigationis investigaverunt omnes partes habitabiles,
turn per se ipsos turn per fide dignos. Nam Aristoteles misit
plura milia hominum per mundi loca auctoritate ^ Alexandri
magni, et similiter alii sapientes et reges scrutati sunt et certi-
ficaverunt de his.

Fulcra igitur est consideratio de his et utilis valde. Nam
primo sciemus quantitates et situs et distantias et figuras
locorum ; 2° excitabimur per hoc ad cognoscendum com-
plexiones eorum, cum comparavimus ea ad celestes virtutes.
Nam de piano videbimus quantum elongantur singula loca
a Sole vel appropinquant ei, et penes hoc est principalis variatio
regionum in complexione secundum diversa climata et spacia
ante climata et post ilia, ut in universali prius est inquisitum.
Et auctores ^ docent qui planete et que signa dominentur
singulis regionibus. Et 3^ variantur per stellas fixas que
fe[fol. 184 vjruntur super eas, et docetur in libris que sunt*
ille stelle et quas habent virtutes, ut sic possint loca singula
cum complexionibus suis notari.

Deinde possumus 3^"^ utilitatem considerare, ut sciamus
complexiones omnium rerum per complexiones locorum, quia
secundum varietatem virtutum locorum est rerum varietas in
sanitate et infirmitate.

4to possumus considerare varietates hominum in scientiis
et artibus, in ^ Unguis et moribus et consuetudinibus et sectis
et legibus et negociis et officiis. Nam licet ad hoc non cogan-
tur homines, quia liberum arbitrium non potest cogi, tamen
ad hec omnia fortiter inclinantur et inducuntur per complexi-
onem et per virtutem celi, ut hec omnia velint gratis ad que
celestis virtus cum complexione inclinat, Videmus enim quod
variantur homines secundum hec, scilicet locorum mundi et
celi varietatem.

5^0 possumus'' per hec loca scire totum decursum textus

1 W. om. poni. ^ 1^ adores. ^ T. actoritate.

■* T. siiit. '•> T. et (for in). ^ T. considerare (expuncted).

OPUS TERTIUM ii

sacri, et necessarium est ^ non solum ad sensum literalem sed
ut eliciantur sensus spirituales. Nam majora misteria in his
locis continentur quam auris mortalis potest audire aut mens
humana potest intelligere, sicut dicit Origenes super i8° Josue,
et sicut in Opere Majori exposui suo loco.^

6ta est utilitas grandis propter negotia Christianorum apud
infidelium naciones tractanda, et maxime propter negocia
ecclesie, et super omnia propter conversionem infidelium.
Nam necesse est talibus qui mittuntur, ut sciant quas naciones
petant et per quas incedant ; ut in temporibus electis transeant
regiones calidas et frigidas vel temperatas, ne mortem vel peri-
cula diversa: incurrant, secundum quod multi boni et magni
viri sepius ex hac ignorantia incurrerunt. Item ut sciant
quas naciones petant, an paganos, an idolatras, an Tartaros,
an ^ Saracenos vel Christianos, et hos "^ vel hereticos vel scisma-
ticos vel Nestorianos aut Nichoalitas vel alterius secte homines.
Nam Christianorum diverse secte sunt et ritus, secundum quod
magis et minus instructi sunt in fide.

Necesse ^ est has diversitates sciri *^ a nunciis Christianorum
et ecclesie, tum propter vitandos magis contrarios Latinis, turn
propter hoc quod, si agendum est de negociis ecclesie et maxime
de conversione infidelium aut de rectificatione malorum Chris-
tianorum, sciant illi qui vadunt invenire facilius eos quos
intendunt, ne in una nacione" pro alia cadant, et sic a suo
frustrentur proposito. Nam alia suasio^ debetur genti unius
secte quam alterius, et ideo necesse est ut diversitates regionum
et nacionum presciantur.

7° accidit utilitas maxima et finalis propter violentiam
gentium que invadent mundum, ut sunt Judei inclusi in monti-
bus Hircanorum et Gog et Magog, et naciones incluse ab
Alexandro ad portas Caspias, et propter Antichristum et suos.
Nam isti exibunt contra dies Antichristi et fines mundi, ut
visitant hominum naciones ; quoniam leronimus scribit^ quod

^ T. et est necessaria '^Opiis Majus, i., 184. '-^ T. vel (for an).

■* T. om. vel : and et hos. ' T. Necesse igitur. ^ W. om. sciri,

' T. ifi tinam nacionem. ** T. persnasio.

^ The reference is to the Coimoo-rrt/Af a of Aethicus, (ed. Wuttke, Leipzig, 1853)

12 FRATRIS ROGERI BACON

naciones incluse ab Alexandre exibunt portas et claustra ejus,
et obviabunt Antichristo, et eum vocabunt deum deorum. Si
ergo sciverimus ex qua parte isti venient, possumus considerare
quod a parte contraria veniet Antichristus. Et proculdubio
Tartar! ruperunt portas et transiverunt claustra Alexandri et
mundum vastaverunt, unde timendum est multum de eis.

[Sed ^ astronomia est omnino necessaria respectu rei publice
fidelium et hoc quantum ad opera naturalia et artificialia pura.
Sicud enim naute et agricultores et alkimiste et medici per vias
astronomic considerant tempora electa in quibus operentur et
in quibus dimittant, sic ad alias utilitates infinitas contingit
eligere tempora bone constellacionis ad multa et maiora quam
volo dicere, et operari pro salute ecclesie et fidelium contra
inimicos ecclesie. Unde si principes et prelati essent in-
structi in astronomicis, sicud expediret, possent tueri ecclesi-
am et infideles expugnare, sicud vellent, per constellaciones
debitas, in quibus res '^ eligerent que maximam virtutem
haberent, seu per herbas, seu per lapides, seu per alia inani-
mata, seu aliis modis, que omnia miram efficaciam haberent in
temporibus electis, quam alias non haberent ; que nunc salvarent
aeris, aquarura et terrarum et hominum complexionem, et
immutarent in melius : nunc dignos pena inficerent et corrum-
perent : nunc claustra aperirent serrata : nunc sompnia certa
excitarent in cautelam multorum, sicud multi ex parte de
plebeis sciunt ^ et non ignorant. Dicit enim Aristoteles in libro
Secretorum quod quedam est herba, et determinat nomen et
naturam et proprietates, cujus grana si fuerint trita in ortu
Luciferi et Veneris, ita ut radii ipsorum tangant ipsa, et aliquis
dederit alii illam bibere, timor dantis intraret accipientem, et
semper obediret ei accipiens toto tempore vite sue.'* Sunt et

which was supposed to have been translated by St. Jerome. Cf. Opus Majus,
i,, 268, 303, 354; ii., 234. Jerome refers to the legend in Epist. Ixxvii. (Migne i.,
col. 695).

IT. Marginal note: Quod omnia naturalia et artificialia debent fieri sub
certa constellacioiie. This passage in brackets occurs here in T, but not in W.

2 At top of page (T. p. 24) in another (contemporary) hand : Nota hie
secundum quern modutji loca nitindi deberent describi et cognosci.

^ MS. sunt.

* Three Prose Versions of the Secreta Secretorum, ed. Steele (E.E.T.S.), p. 92.

OPUS TERTIUM 13

alia multa in herbis : testis est martagon : et in lapidibus et
aliis rebus : sed transeo nunc de hiis. Sic Tartari mundum
prostraverunt, qui super omnes homines considerant temporum
electiones, et tantum confidunt in eis quod vexillum non levant
contra aliquam nacionem nisi juxta temporis idonei qualitatem.
Ita dicunt et scribunt qui fuerunt apud eos. Propter quod subito
veniunt super aliquam nacionem in tempore electo, et facta
vastacione recedunt usque ad annos multos, donee tempus
debite constellacionis inveniant ad alterandas regiones et volun-
tates hominum excitandas, licet non cogendas, in stuporem et
tactum et figuram.^ Set- et locorum naturales diversitates et
modos varios et mirabiles locatorum inducentes sola astrono-
mia docet. Belenum ^ enim in Persia vel Perside est per-
niciosissimum : transplantatum Jerusalem fit comestibile.

Si quis condiciones locorum sciret per certas vias astro-
nomic secundum longitudines et latitudines earum, possit omnia
cognoscere juxta suas virtutes, que mutata de locis ad loca
miras transmutaciones facerent in corporibus. Hec autem
naturalia sunt considerata tamen per rationem mathematice,
sed mathematica longe mirabiliora docet facere per artem per-
ficientem naturam et adjutricem nature et aptantem earn.
Ouando enim industria rationis humane addit ad virtutem ut
eam compleat, plus facit uno die quam natura in centum annis :
testis est alkimia, que, preparato alicxir quod est medicina
laxativa et transmutativa vel transmutandi metalla vilia in
aurum et argentum, facit uno die quod natura sola vix facit in
centum annis, ut vult Aristoteles in libro Secretorum.] *

P

[De bonis promovendis et malis impediendis].^

OSUI ergo'' propter has causas loca mundi astronomice
in scripto et figura, et deinde copiosius omnes naciones

1 1 do not understand these words ; probably something is omitted,

^ Marginal note : Nota quid docet astronomia.

^ Cf. Op. Tert. ed. Brewer, p. 91 ; Op. Majus, Bridges iii., 82. Nic. Damas-
cenus, De Plantis, ed. Meyer, pp. 23, loi.

* The passage which occurs in T. only ends here.

" The heading in T. is : Quod constellaciones observande sunt in omnibus
actibus.

^ T. igitur.

14 FRATRIS ROGERI BACON

secundum sanctos et naturales et eos qui propria experientia
mundum per\'agati sunt. Et hec omnia feci principaliter
propter duo, scilicet propter cognicionem futurorum, presentium
et preteritorum tarn in naturalibus quam in voluntariis secun-
dum proprietatem cujuslibet ; certius tamen in naturalibus
transmutacionibus quam aliis, quia magis sequuntur inclina-
ciones celestes : et jam sunt radices superius tacte de his.

Et ad cautelam maiorem possumus revolvere historias et
invenire quando acciderunt mira in hoc mundo, ut diluvia,
terremotus, comete et cetere impressiones ignite notabiles, et
alterationes aeris et tempestates et fames et pestilencia, et
renovaciones consuetudinum et sectarum et legum, et muta-
tiones regnorum et imperiorum, et multa mirabilia. Et tunc
revolvere debemus tabulas et canones ad ilia tempora, et sic
invenimus omnium istorum causas in celo vel signa. Et tunc
possumus extendere tabulas ad tempora futura et consimiles
constellaciones invenire, ut sic presciamus consimiles effectus
in hoc mundo inferiori fore ventures. Et in hoc modo^
judicandi magnum secretum est, quod latet astronomos, quia
non utuntur isto modo, cum tamen necessarius est et utilis
omnino.

Aliud autem est principalius et ultimum quod potest fieri,
ut bona cognita promoveantur, et mala previsa impediantur,
[quatinus omnes utilitates reipublice fidelium expediantur et
omnia alia]'^ excludantur. Et hec sunt opera astronomic et
geometric et aliarum scienciarum ^ diversa. Nam astronomia
habet proprias sapientie considerationes ; prout ^ rectificet
omnia opera scientiarum aliarum, ut Medicine, Alkimie et
agriculture et hujusmodi omnium,^ quarum opera electa tem-
pora requirunt. Et non solum opera istarum scientiarum sed
opera artificialia et moralia, quando scilicet melius et perfectius
et sine impedimento fiant, salva tamen in omnibus arbitrii
libertate. Sed dico propter hoc quod animus potest inclinari
per celestes virtutes, licet non cogi. Et ideo omnia * opera

1 W. mundo. ^ For the words in brackets W. reads : et contraria,

^ MSS. duarum (for scientiarum). ■* W. prima nt,
5 T. trium for omnium. ^ T. alia.

OPUS TERTIUM 15

constituendi civitates, castra/ domus et omnia alia ^ artificialia.
Et similiter in moralibus expedit, ut scilicet tempus in omnibus
queratur,^ quia omnia tempus [fol. 185 r] habent, sicut ait
scriptura. Et ideo sive "* homo operetur in pace sive in bello,
sive studium aggrediatur sive mercationem sive iter sive quod-
cumque aliud, in omnibus potest tempus eligere idoneum vel
contrarium evitare.

Sed ^ majora sunt hie. Nam ultima secreta nature et
sapientie humane hie reperiuntur, quoniam possunt res fieri in
temporibus electis, que omne bonum persone et reipublice
producant, et in contrarium omne malum pariant eis qui digni
sunt. Nam ut alterentur homines ad sanitatem, longevitatem,
fortitudinem et audaciam, prudentiam et sapientie eminencias*^'
et ad bonos mores et ad eufortunia in rebus, negociis, officiis ''
et omnibus, potest per hujusmodi procurari. Et per contrarium
qui digni sunt horum contrariis, possunt in his omnibus de-
privari. Et hec quantum ad multitudinem civitatis vel ^
regionis dimittendam ^ fiunt per alterationem aeris, secundum
quod Aristoteles Alexandre, querenti consilium quid faceret
de quadam gente pessima, an occideret eam vel vivere dimit-
teret, rescripsit sub his verbis : Si potes alterare eorum^*^ aerem,
dimitte eos vivere ; si non, interfice omnes.

Scimus enim quod secundum diversitatem aeris in diversis
regionibus mutantur complexiones hominum et mores et
omnia, ut prius dictum est, et patet quod aer diversarum
regionum continet^^ diversas virtutes stellarum, et certe sic
accederet^^ diversitas in complexione et in moribus hominum
ejusdem regionis et civitatis, si eorum aer mutaretur per celorum
virtutes in temporibus diversis. Et hoc patet in exemplo
communi. Nos enim videmus quod secundum 4 tempora anni
variantur complexiones rerum et hominum, et similiter homines

T. instnimenta. ^ T. omnia opera alia.

^T. adds aptum. *T. si.

•' T. begins a new chapter here with the heading : Quod res possunt fieri in
temporibus electis que producant bonum persone et reipublice.

* T. eminenciam. "^ T. et negociis et ojfficiis. ^ T. et.

® T. immutandam. ^" T. om. eorum.

" T. retinet. 12 f. accideret.

i6 FRATRIS ROGERI BACON

incHnantur ad diversos mores, ut patet in estate, autumpnOj
hieme ^ et vere, ut notum est omnibus.^ Quare ^ si fortes con-
stellationes renovantur, possunt complexiones mutari et mores
et omnia ; et maxime si res alique preparentur, que recipiant
et retineant celestem virtutem post horam constellationis, sive
fuerit medicamen sive cibus sive potus sive aliud secundum
rectam rationem constitutum,

Et hie est origo * cognoscendi an virtutem aliquam habeant
ymagines, caracteres, carmina, orationes et deprecationes et
multa hujusmodi, que estimantur a vulgo esse magica sed a
sapientibus in multis ^ philosophica. Nam hec possunt fieri
bene et male, et bona intentione et mala, et ad bonum vel
malum ; sicut per arma fiunt bona et mala, et per cultellum
scinditur panis in mensa et interficitur homo, et similiter in-
juste^ alium occidit.

Sed tamen sciendum quod proprie dicuntur illi esse magi ^
qui non operantur secundum artem et philosophie potestatem,
sed aut ex ignorantia operantur, estimantes tamen se scire
veritatem, aut fingunt se philosophice agere,^ cum sciant quod
non sic operantur,^ aut in omnem eventum agunt aliqua levia
considerantes, quibus colorent sua facta ; sed isti nihil produc-
unt in effectu, quantum est de potestate suarum operationum,
sed ^^ aliquando a casu et fortuna accidit quod aliquid contingat.
Et similiter demones perficiunt quod tales falsarii intendunt.
Unde propter superfluitatem erroris et pravitatis istorum homi-
num, quia non solum contra Deum sed contra philosophiam
operantur, demones assistunt suis occupation ibuset producunt^^
effectus, ut confirmentur magis in erroribus, et ut decipiant
alios.

Hi igitur sunt vere magici qui a philosophia sunt alieni,
sicut a veritate Dei, et a philosophis reprobantur, sicut ^^ ab
Aristotele et ^^ Platone, ut dicit Ysidorus in tractatu suo de

^ T. ct hyeme. '-^ T. et notum est hominibus. ■* T. Quare igitur.

■* W. et hec origo. ^ T. om. in multis. " W. juste.

'' T. ilil magici vcl magi. ^ T. facer e. ^ T. operentnr.

1" T. licet. 11 W. perdiictint.

^^W.sic. ^^T.om.et.

OPUS TERTIUM 17

astronomia,^ et PHnius reprobat per totum librum suum Natur-
alis Historic et precipue 30^° libro, et omnes philosophi.^

Cum etiam aliqui ex odio vel amore operantur secundum
philosophiam et inducunt effectus malos et damna aut personis
aut reipublice, hi, quia contra legem Dei et contra legem
philosophic, prohibentis pcccata et mala hujusmodi fieri,
operantur, possunt vocari magici,^ quia malum operantur ct
intendunt, sicut alii magici, de quibus dictum est. Et quia
secundum eandem apparentiam agunt, scilicet referentes suas
actiones ad virtutes celestes, quamvis priores magici sint
sophiste in operationibus suis et nihil operentur * nisi a casu
et fortuna ; hi autem operantur secundum veritatem sed tamen
contra legem ^ philosophic, sicut ille qui intcrficit homincm
cultello injustc. Antichristus vero ct sui operabuntur secun-
dum plenam potestatem philosophic, sed non nisi malum
personarum et reipublice, et ideo erunt de 2° genere magicorum.
Et ubi potestas philosophic deficit, demoncs adimplebunt
residua, ut totus mundus conturbetur*' ct confundatur.

Quamvis igitur mala possunt " a malis fieri per philosophiam,
non tamch propter hoc est philosophia reprehendenda, sed
abusus philosophic. Et tamen verum est quod iste scientie
magnifice, per quas ^ magna bona fieri possunt sicut ct magna
mala, non debent sciri nisi a ccrtis personis, ct hoc auctoritate
summi pontificis, qui subjecti ct subditi pedibus Romane ^
ecclesic debent pro utilitatc magna ad papale impcrium operari,
ita quod ecclesia ^" possit^^ in omnibus suis tribulationibus re-
currere ad ista, ut tandem finaliter obviaretur Antichristo et
suis [fol. 185 v] ut, cum similia ^"^ opera ficrent per fidelcs, osten-
deretur quod non esset deus, et impediretur ejus persecutio in
multis ct mitigaretur per hujusmodi opera perpctranda. Et

1 The reference is probably not to Etymolog. lib. iii., cap. 27, but to a
separate treatise on Astronomy attributed to St. Isidore. Cf. Migne, torn. 81,
col. 629, 817.

- T. adds veri. '^ T. om. magici. "* T. operantur.

^ T. legem tamen. ^ T. turbetur. "^ T. possinf. ,

^ MSS. que. ^ W. ratione (for Romane). i" W. etiam.

1^ T. posset. '2 T. consimilia for cum similia.

VOL. IV, 2

1 8 FRATRIS ROGERI BACON

ideo ^ si ecclesia de studio ordinaret, possent homines boni et
sancti laborare in hujusmodi scientiis magicis auctoritate summi
pontificis speciali.

Hec autem que ^ jam de locis mundi et ^ alterationibus
locorum et * rerum per celestia et de judiciis et operibus secretis
tetigi, non posui omnia in Majori ^ Opere, sed de locis tantum.
Alia posui in Minori Opere, quando veni ad declarandam in-
tentionem istius partis Operis Majoris. Non enim proposui
tunc plura ibi in Opere Majori tractare, volens festinare propter
Vestre Sanctitatis mandatum.

Post hec adjunxi opera geometrie et arismetice et musice,
que sunt similiter de maximis secretis nature et arcium mag-
nalium, et ibi nichil secundum veritatem est magicum, nee
secundum apparentiam, sed iiunt opera utilissima secundum
veritatem philosophic et tante sapientie quod non est finis.
Et quia^ temporibus meis facta sunt" sicut et antiquis, ideo
possum loqui certius,^ ut non estimer falsum dicere propter
rerum maguitudinem infinitam ; ut scilicet est de speculis
conburentibus in omni distantia quam volumus, ut omne con-
trarium reipublice comburatur, sive castrum sive exercitus sive
civitas seu quodcunque. Et de instrument© volandi, et de
instrument© navigandi, uno regente navem plenam multitudine
armatorum cum incredibili velocitate. Et de curribus falcatis,
qui armatis pleni arte mirabili currerent sine beneficio animalis,
et omnia obstantia rumperent et secarent. [Similiter de in-
strumentis et armoniis musicalibus de quibus prius tetigi, et
maxime si fierent in constellacionibus debitis, ut celestes virtutes
reciperent speciales],^ et sic de aliis infinitis, quorum aliqua
tetigi in aliis, sed tamen nee hie nee in operibus prioribus
potui omnia explicare.

Postea exposui quomodo mathematica valet ad conver-
sionem infidelium secundum modum quem superius tetigi de
consideratione sectarum 6 principalium, que consideratio potest

^ T. om. ideo. ^ T. Sed que (jam de, added in margin).

3 T. et de. ■* T. om. et. ^ T. majore.

® W. om. quia. '' T. om. simt. * W. artius (?)

'The words in brackets are not found in W.

OPUS TERTIUM 19

fieri ad confirmationem fidei quam tenet ecclesia, et potest fieri
ad conversionem infidelium ad eandem fidem, et ideo brevitpr
ibi ^ pertransivi. Similiter de operatione Mathematice respectu
reprobandorum qui converti non possunt : eadem enim opera
que pro utilitate reipublice fidelium fieri possunt, de quibus
nunc feci memoriam [tarn de astromicis quam de geometricis
et aliis],^ possunt fieri contra inimicos ecclesie et Christianorum,
ut reprimantur et confundantur, sicut necesse est. Nam ista ^
opera, que Antichristus faciet per astronomiam et geometriam
et alias contra ecclesiam, possunt nunc fieri contra Tartaros,
Sarcenos, idolatras '^ et alios infideles ; et certum est quod
nunquam aliter reprimentur ut exigit utilitas mundi ; quia
bella sunt dubia, et ita male accidit Christianis sepe sicut in-
fidelibus, ut patet de ultima invasione Damiete per dominum
regem Francie Lodowicum. Et si aliquando vincantur infideles,
tamen redeuntibus Christianis ad propria, infideles suas re-
cuperant regiones et semper multiplicantur ut parati sint bella
dare, quandocunque velint, Christianis.^

^ W. om. ibi. " These words are omitted in W. ^ T. ilia.

*T. et Saracenos et ydolatvas. ^ T. quandocumque veniunt Christiani.

[De Perspectiva.]^

POSTQUAM manifestavi mathematice potestatem, aspi-
ravi^ ad perspective dignitatem. Que quia pulcrior
est omnibus scientiis, et utilitates habet respectu
omnium sine qua nulla sciri potest ; insuper, respectu sapientie ^
absolute et relate, est utilis et efficax, et miris modis quibus
alie scientie non utuntur ; ideo prosecutus sum banc scientiam
diligentius quam precedentes, et precipue quia non solum a
vulgo Latinorum, sed a sapientibus multis ignoratur, propter
sui novitatem et mirabilem profunditatem. Et propter hoc
decrevi quod non imitarer unum auctorem, sed ab omnibus
eligerem electiores sententias.'* Nam licet Perspectiva Al-
hacen ^ sit in usu aliquorum sapientum Latinorum, tamen
paucioribus est Perspectiva Ptolomei precognita, que tamen est
radix illius scientie, a qua Alhacen sumpsit originem sue
sapientie. Nam nihil aliud facit, nisi quod fideliter explicat
Ptolomeum ; quamvis tamen superfluus est ultra modum.
Sententias etiam electas extraxi ab aliis auctoribus, scilicet a
Jacobo Alkindi, et a Tideo, et ab Euclide, et a libris de Visu
et Speculis, secundum quod hie videbatur michi expedire ;
multa relinquens propter superfluitatem eorum et quia inutilia
sunt, et alia propter abbreviationem, secundum formam per-
suasionis intente, quia non feci scripta principalia, sed pream-
bula, ut sepe dixi. Nichilominus tamen perfectius longe
tractavi banc scientiam propter pulcritudinem, et quia [magis] ®

^ No heading in W. In P. the title runs : Liber tertius Alpetragii. In quo
tractat de pevspectiva : De comparatione scientie ad sapientiam : De motibus
corporiim celestiwn secundtim ptolomeum. De opinione Alpetragii contra opinionem
ptolomei et aliorum. De scientia experimentorum naturalium. De scientia morali
De articulis Jidei. De Alkimia.

* P. aspreavi. ^ P. sapit. •* P. scientias.

5 P. Albateni. * P. W. om. magis,

(20)

OPUS TERTIUM 21

ignota est quam alias scientias, Et nunc volo discurrere per
principales veritates tactas in singulis distinctionibus et capi-
tulis ; ut si scriptum quod misi fuerit amissum, videat Vestra
Sapientia que debetis a sapientibus hujus mundi de hac scientia
nobili requirere. Discussi igitur in hac scientia omnes virtutes
anime sensitivas, et organa earum, et objecta, et operationes.
Virtutes^ sunt 10,^ et maxime de interioribus dixi,^ que sunt
sensus communis, ymaginatio, cogitatio, estimatio et memoria.
Et certificavi has, propter summam difficultatem, et errores qui
hie dicuntur ; et quia una ^ radix istius scientie consistit in eis,
sicut manifesto. Deinde certifico originem et compositionem
[fol. 186, r] oculorum, quia sine hoc non potest sciri quomodo
fiat visio. Declaro hie ^ quomodo nervi optici, id est "^ concavi,
in quibus est virtus visiva, oriuntur a partibus cerebri, et
quomodo ^ componuntur ex triplici ^ tunica, et quomodo ^ in
modum crucis se intersecant in superficie cerebri, in qua
sectione est organum principale videndi, et non in oculis ; quia
visio ^^ non perficitur antequam species rei vise veniat ad locum
ilium ; ^^ et qualiter tunc ab ilia sectione venit nervus dexter
ad sinistrum oculum, et sinister ad dextrum ; et quomodo tunc
nervus ingreditur foramen ossis oculi ; et qualiter se expandit ^^
in concavitate ^^ ossis ; et sicut componitur ex triplici tunica
nervali, sic se explicat in 3bus pelliculis, que faciunt 3^^ ^*
tunicas oculi, infra quas ^° continentur tres humores, per quos
perficitur visus, licet tamen in uno eorum sit virtus visiva. Et
hec omnia nomino ^^ et certifico secundum auctores perspective,
cum adjutorio naturalis philosophie et medicine, quoniam per-
spectivus dicit hec ^~ in universali, et supponit quod omnis qui
ista ^^ vult scire habeat noticiam radicalem a naturali philosophia
et medicina, Et hec ^^ est pulcra consideratio cum exclusione ^^
multorum errorum,

1 P. qice virtutes. ^ P. decern. ^ P. om. dixi.

* P. om. una. ^ P. Detego ergo, '' P. scilicet,

'' P. eo modo. ^ W. 3«. ** P. et que.

^" P. visus. 11 P. suum. ^^ P. extendit.

^^ P. concavitatem. ^^ P. tribiis . . . tres. ^-^ W. om. q-iias.

^^ W. nomina. ^"^ P. hoc. 1* P. om. ista.

1» P. hie. 20 p_ expnlsione.

22 FRATRIS ROGERI BACON

Deinde prosequor figuram oculi, et omnium tunicarum ejus,
et humorum, ut inveniantur centra omnium, quia sine his non
potest intelligi visio ; et pono figuram oculi magnam,i qua
signantur tunice oculi, et humores, et centra omnium. Et
hec ^ est difficultas, et pulcritudo, et exclusio erroris multiplicis.

Deinde ostendo proprietates nobiles omnium tunicarum, et
humorum, et omnium que attinent oculo, ut ciliorum et palpe-
brarum, ut appareant utilitates singulorum speciales in opera-
tione videndi.

Et post hec ostendo quod species rei exigitur ad visum, et
quomodo tollitur omnis confusio videndi, que triplex esset, nisi
natura sagax occurreret. Et una estimaretur esse propter
parvitatem pupille, que videt maxima corpora, et fere quartam ^
celi, et hoc distincte secundum omnes partes * ejus ; et illud
est mirabile, nee fieret,^ nisi propter figuram oculi determi-
natam.

Alia posset estimari, quia ad omnem partem pupille veniunt
species a singulis partibus rei ; et ideo species diversorum
colorum ^ miscentur in qualibet parte pupille. Quare videre-
tur ^ fieri confusio visionis. Res enim quelibet multiplicat
speciem suam in omnes dyametros, et undique sperice, ut
probatum est in geometricis. Et ideo quelibet pars rei vise
facit speciem ad quamlibet partem pupille, quia in qualibet
parte eius confunduntur species, et miscentur, ut fiat visio
confusa, nisi operatio nature secreta obviaret.

3a videretur, quia procul dubio species venientes a diversis
visibilibus, et a partibus diversis ejusdem rei, miscentur vera
mixtione in quolibet puncto aeris ; et ideo videtur quod fieret
visio confusa. Nam estimant omnes quod species distinguuntur
in quolibet puncto aeris, ^ quatenus fiat visio distincta. Sed
hie est error magnus fictus in vanum, eo quod dabimus veram
mixtionem specierum in quolibet puncto aeris, ettamen salvabi-
mus distinctionem visus ; ^ et hoc est inauditum usque ad hoc
tempus. Nam invenimus quod non solum vulgus naturalium,

1 P. om. magnam, adds in. "- P. hie. ^ W. 4*«»« (as usual).

^ W. om. partes. ^ V. fieri [potest ?] ^ W. occulorum (!) om. ideo.
^ P. vid^^ur. 8 P. cm. et ideo — aeris. ^ W. visionem.

OPUS TERTIUM 23

sed perspectivi et auctores multi dicunt ^ species esse in medio
distinctas, propter distinctam visionem. Sed dando oppositum, .
possumus veraciter salvare visionem : et hoc ostendo in figura,
et probo sine contradictione, quod species in omni puncto aeris
miscentur vera mixtione naturali. Unde multum erratur in
hac parte.

Deinde quia tolleretur visio, nisi fieret fractio speciei inter
pupillam et nervum communem, in quo est nervorum sectio,^
de qua superius dixi ; et dextra videretur sinistra, et e con-
verso ; ideo demonstro hoc per legem fractionum, in geometricis
expositam, ut sic salvetur visio. Et nichilominus tamen oportet
quod species rei vise multipHcet se novo genere multipHcationis,
ut non excedat legem quam ^ natura servat in corporibus
mundi. Nam species a loco istius fractionis incedit secundum
tortuositatem nervi visualis, et non tenet incessum rectum
quod est mirabile, sed tamen est "* necesse. propter operationem
anime ^ complendam. Unde virtus anime facit speciem relin-
quere leges communes nature, et incedere secundum quod
expedit operationibus ejus.

Et adjungo, quod omnibus est contrarium, cum tamen
veracissimum sit, et ab Aristotele 19° de Animalibus, et ab
Augustino sexto Musice,*" et " in pluribus locis, et a Ttolomeo,
et a® Tideo, et Jacobo Alkindi, et aliis multis '^ ; et est : Quod
visus fiat extramittendoy^ Et fit virtus visiva, vel species ocuH
animati, radiosa usque ad omne visibile quod videtur : quamvis
Aristoteles in Topicis suis ^^ exemplificet secundum opiniones
vulgatas, quod visus non fiat extramittendo. Et Averroys, et
Avicenna, et Alhacen videntur secundum hoc stare ; ex quo
omnes capiunt errorem ; et ita vulgatum est. et ^" infixum in
cordibus vulgi, quod nolunt contrarium audire. Et pauci vident

^ P. dicaiit : om. multi. " P. communis sectio nervorum.

'■' P. leges qnas. ^ P. om. est. ■' P. a se instead of anime.

'' Cf. Arist. De gcneratione animalium, v. i. August. De Musica, vi. lo.
Bridges, Opus Majns, ii. 49-50.

''W. om. sexto Musice et. ^ P. om. a.

'■' Some such word as affirmatwn is required.

^" These words are underlined in W. " Cf. Topica, i. 12, § 2. '- P. et ita.

24 FRATRIS ROGER I BACON

19m libiumi de Animalibus ; et ilH negligunt sensum Aristo-
telis, propter opinionem vulgatam. Et ideo probo hie et
expono quomodo fiat visus extramittendo, et explico Avicen-
nam, et Averroys, et Alhacen [fol. 186, v] in perspectiva,
quomodo non sentiunt sicut vulgus, sed sicut Aristoteles, et
sicut Veritas est. Et hec, et omnia eis annexa, verifico in
^bus distinctionibus, cum capitulis suis.

[De Decem Necessariis que ad Visum Requiruntur.

Cap. im.]^

DEINDE in 4a, 5a et 6a distinctione, procedo ad ulteriora
istius ^ scientie, et primo declaro que exiguntur ad
visum.

Nam sunt novem ; * quoniam species rei vise est primum,
de qua dictum est in prioribus.

2^ est lux, sine qua nichil videri potest ; et causas hujus
signo veras, reprobando ^ falsas.

31" est distantia. Nam sensibile positum super sensum non
sensitur ^ ; cujus causam assigno ; et quot miliaria potest a re-
motis videri," et in plana terra, et in altiore monte.

4"^ est oppositio recta visibilis respectu visus, quando fit
visus sine refiexione,^ sed tamen audimus et olfacimus undique ;
et hoc est mirabile et ignotum.

5"^ est quod quantitas rei vidende exigitur debita ; sed
quantum possit ad plus videri ab oculo, estimant perspectivi
quod 4ta9 celi, et hoc si oculus esset in centro terre. Et hie
faciunt perspectivi maximam vim, et curiosissimam movent ^^
dubitationem, et errant multum, sicut probo per rationes et
experientiam. Nam non potest videri 4'^a tota ab oculo, nee
in centro, nee alibi, sed fere 4'^a ■ et hoe est propter dispositionem
oculi, sicut declaro.

^ P. XVIIII : om. libnim. ^ W. om. titles throughout. -^ P. hujus.

* P. decern. ^ p_ y^probo. '^ P. videtnr.

^P. W. videre. « P. add. et fractione.

** P. quartam. ^" W. om. movent.

OPUS TERTIUM 25

6™ quod ad visum exigitur specialiter est ut visibile, quod
per se et de se natum est facere speciem suam in visum, quod
vocamus communiter objectum visus et visibile, sit minus rarum
medio videndi, quod est aer, et ideo minus rarum igne et orbi-
bus celestibus, qui sunt medium in visu ; sed non oportet esse
minus rarum aqua ; quia aqua et cristallus et alia media
videndi possunt videri per se ; sunt enim sensibilia per se, et
non per accidens. Et ideo si omnes orbes celestes sunt rari,
nichil videmus in eis nisi stellas, quamvis estimemus aliquid
videre spericum et rotundum, in quo sunt stelle. Nam Ptolo-
meus dicit, 2° Perspective, quod ex magna distantia medium ^
quantumcunque rarum potest terminare speciem visus, ut ultra
se non multiplicet, et stat sicut ad densum quod est prope, et
ideo deficit visio, et non est aliquid quod videtur.^ Si vero
aliquod celorum esset totum densum, ut orbis stellatus,
secundum quod aliqui estimant,^ vel saltern celum aqueum, et
decimum, tunc terminabitur visus ad eos, et erunt vere visibilia.
Sed de his latius dictum est in Opere Majori.

Ad que tamen addendum * est hie quod celum nonum
ponitur per omnes astronomos, et celum lom secundum Ptolo-
meum, et Mesahala,^ et alios ; et secundum theologos ponitur
celum 10^, et nonum, quod est aqueum; qui celi influunt in
hec inferiora, ad salutem mundi ; et ideo celum octavum non
videtur esse densum, sed rarum, ut per ipsum influentia superi-
orum transeat celorum.

7m est quod oportet quod ^ medium sit rarum, ut non im-
pediatur transitus speciei ; sed licet rarum medium exigatur ''
respectu oculi humani, de quo loquitur perspectiva, tamen linx
videt per medium parietum solidorum, ut^ dicunt philosophi.
Si etiam medium esset vacuum, non fieret visus, quia medium
naturale exigitur ad operationes nature ; et ideo nee ^ generatio
speciei potest fieri in vacuo, sicut nee motus naturalis, ut
superius dictum est.

8^1 quod requiritur est tempus sensibile quod exigitur ad

^ P. om. meduim. - P. videatur. ^ P. existimant .

* P. attendendnm. ' P. Messaalac. ^ W. om. quod.

' P. exigitur. 8 p^ sicut. ^ P. add. visio, ncc.

26 FRATRIS ROGERI BACON

visum, et ad judicium visus, et ad multiplicationem speciei.
De judicio enim manifestum est, quia tempus potest esse tarn
parvum quam visus nichil judicabit de visibili. Sed de multi-
plicatione speciei, an fiat in instanti,^ mira et ineffabilis est
dubitatio, non solum apud magistros sapientes naturales, sed
apud auctores ; ita quod ipse Aristoteles in libro de Sensu et
Sensato ^ dicit quod multiplicatio soni et odoris fit in tempore,
de luce vero aliud est ; et in 2° de Anima ^ estimatur idem
sentire ; et omnes auctores declinant ad hoc, quod in instanti fiat,
preter Alhacen,^ in sua Perspectiva. Nam et Jacobus Alkindi
asserit in sua Perspectiva quod in instanti fiat, et hoc conatur
demonstrare. ^ Sed istam " contentionem discussi in Opere
Primo, et probavi de necessitate quod fiet " in tempore, quia
omnis virtus finita agit in tempore, ut prius probatum est. Et
solvo omnes rationes in contrarium, et expono auctoritates
Aristotelis in 2° de Anima, et in libro * de Sensu et Sensato ;
nee est aliquod ^ dubium consideranti ea que scribo.

9"! est sanitas visus ; quia oculus infirmus et turbatus male
videt, ut patet.

lom est situs; quia oportet quod visibile objiciatur^^ visui,
vel facialiter,^^ vel ex obliquo ; et tantum potest obliquari quod
videbitur unum, duo. Sed hoc coincidit cum aliis dicendis in
sequentibus, ut magis exponatur, Hec autem novem ^- cum
non egrediuntur temperamentum, nee per defectum, nee ^^ per
superfluitatem, faciunt visionem bonam. Ouando vero egre-
diuntur temperamentum,^^ tunc faciunt errorem aliquem in visu.

[Que Sint Visibilia, que in Viginti duo Distincta
Sunt. Cap. Ilm.]

POST hec considerari debent que sint visibilia per se, que
debent videri sine errore per hujusmodi octo, quando

1 P. add. vel in tempore. " De Sensu, cap. vi.

'■'' De Anima, lib. ii., cap. vii. § 3. ^ W. Alacen.

'" P. om. Nam — demonstrare. ^ P. add. longam.

'^ v. fiat. ^F. om. in libro.

^ P. aliquid. ^" W. om. objiciatur. ^^ W.faciliter.

^"F. decern. "^^W. om. nee. '■^ W. om. temperameiitiaiu

OPUS TERTIUM 27

non egrediuntur temperamentum ; et qui modi universales
cognoscendi omnia. Et hujusmodi visibilia sunt 22: ut lux
et color, [que sunt propria visibilia ^] et alia 20," que sunt
communia sensibilia, quia communiter [fol, 187, r] sentiuntur ab
aliis sensibus, et maxime a tactu, ut dicit Ptolomeus 1 2° Per-
spective ; ^ quia omnia que a visu sentiuntur, preter lucem et
colorem, potest tactus sentire ; et omnia que potest tactus
sentire, preter calidum, frigidum,"^ humidum et siccum, potest
visus judicare. Et inter omnia visibilia alia ^ a luce et colore,
et tangibilia alia a quatuor predictis, sunt 20 que dicuntur per
se sensibilia. Aristoteles autem, 2° de Anima,'' non nominat
nisi 401" vel 5 de istis : ut magnitudo, figura, numerus, motus,
quies. Sed Alhacen '' ponit omnia in 2° Perspective, que sunt ;
remotio, situs, figura, magnitudo, continuatio, separatio, nume-
rus, motus, quies, asperitas, lenitas, diaphaneitas,^ spissitudo,
umbra, obscuritas, pulcritudo, turpitudo, similitudo, diversitas.
Et quedam alia sunt, que ad hec ^ reducuntur, et sub his com-
prehenduntur, ut expressi in Opere Majore.^° Omnia vero
alia ab his dicuntur sensibilia per accidens. Sed qualiter hoc
intelligendum sit, expressi in Opere Majore ; nam fideli indiget
expositione. Et de istis aliis visus non judicat per se, sed
mediantibus istis 22.

Tres autem sunt modi cognoscendi ista 22° ; et ut
perspectivo ^^ utar eloquio, dico quod vocantur cognitio per
sensum solum, et cognitio per scientiam, et cognitio per sillo-
gismum vel argumentum. Sed hec verba sunt male translata ;
quia bruta animalia non habent scientiam, nee sillogismum, et
tamen cognoscunt his 3bus modis secundum quod exprimuntur
in Perspectiva ; sed non est vis de vocabulis, dummodo in sensu
non erremus.

Lux igitur in universali et color universalis dicuntur cog-
nosci solo visu,^' sine alia virtute anime adjutrice, quia visus

^W. om. que — visibilia. "P. Alia viginti (om. et).

2 Ptol. Optic, lib, ii. p. ii. ^ P. et frigidum. '' P. et alia.

^ De Anima, lib. ii. cap. vi. " W. Halgacen.

^W. diafoneitas ; P. dyaphonitas. ''P. hoc.

^" P. Majori (as usual). ^^ P. perspectivarum. ^- P. solo sensu visns^

28 FRATRIS ROGERI BACON

sufficit ad hec.^ Sed lux particularis, veP lux Solis, vel Lune,
vel candele, et color albus, vel niger, vel rubeus, et hujusmodi
non cognoscuntur solo sensu visus, sed indigent virtute alia
que vocatur virtus distinctiva, que distinguit universale a par-
ticularibus et particularia ab invicem ; et hujusmodi est memoria.
Nam quando vidi aliquando ^ colorem rubeum, et iterum mihi
presentetur, et recolo quod ego ^ prius viderim rubeum, habeo
notitiam de rubeo, et scio quod est rubeus. Si autem tradidero
oblivioni, tunc ignoro quis color sit.

Sed ilia 20 aliter cognoscuntur. Non enim sufficit habere
visum, nee memorari preteritum, sed exigitur ^ quod multa
considerentur a vidente, antequam ilia cognoscat. Verbi
gratia : Aliquis tenet aliquando lapidem ^ diaphanum, vel aliud
transparens, in manu sua, et nescit quod sit diaphanum " et
transparens ; sed si teneat illud in aere, et post illud prope sit
aliquod corpus densum, et sit lux sufficiens, tunc videbit illud
densum per medium lapidis vel alterius quod in manu sua
tenebit. Et quando considerat hec omnia, tunc scit quod hoc
quod in manu sua tenet sit diaphanum.^ Et ideo diaphaneitas
non cognoscitur solo visu, nee per memoriam, sed per^ collec-
tionem quorundam que exiguntur ad hujusmodi visionem, ut
posui in exemplo. Et quia videns sic discurrit per multa,
antequam percipit diaphanum, sicut arguens et sillogisans
discurrit per propositiones plures ad unam conclusionem, ideo
vocatur cognitio per argumentum et per sillogismum. Notabile
vero est quod lux et color tantum multiplicant speciem in
visum, et alia non. Et hoc dicit Ptolomeus 2° libro ; quamvis
tamen objectiones sint ^" in contrarium ; sed solvuntur in Opere
Majori.

[De Particularibus Modis Videndi. Cap. II Im.]

POST hec descend© ad modos cognoscendi particulares.
Et quia eadem est scientia oppositorum et propter brevi-

^ P. hoc. 2 p_ „;_ 3 p_ aliqiiem.

* P. om. ego. -^ P. oportet, ^ P. aliqnem lapidem.

' W. diaphonum . . . diafonuin. ^W. diafojmm . . . diafoneitas.

« P. om. per. lo P. sunt.

OPUS TERTIUM 29

tatem,^ simul demonstravi errores visus cum recta visione. Et
primo exposui omnia que contingunt visui de bonitate videndi
et impedimento propter compositionem tunicarum oculi et
humorum. Et dedi causas omnium eorum, secundum quod
perspectivi et ^ naturales et medici communiter ^ concordant.
Et primo quare homines habentes oculos profundos longius
vident. Et hujus assignavi causas 4or per experientiam, cum
exclusione cavillationis in contrarium. Et juxta hoc declaravi
quare senes, quando * volunt certius ^ videre, apponunt visibile
longius a se quam in juventute, cujus causam dat solus Ptolo-
meus in " 2° libro. Et adjunxi causas quare aliqui acutius,
discretius/ et certius vident quam alii, et quare multi in tene-
bris et parva luce vident melius, et alii econtrario.^

Deinde dedi causas quare visus aliquando judicat unum
duo. Et hoc potest esse propter compositionem oculi malam,
sicut in lusco, et propter^ motus spirituum secundum diversos
situs, et propter vacillationem humorum in nervo visibili, et
propter multa que contingunt a parte oculi : et iterum propter
vapores ascendentes ad oculos propter iram ^^ aut propter
ebrietatem, aut ex materia alicuius ^^ morbi. Et pluries accidit
quod aliquis humor extraneus cooperit medium pupille ex
transverso vel secundum longum ; et tunc aspiciens oculo ^"^
judicat unum duo. Et aliquando accidit quod in uno oculo ^^
sint due pupille ; et oportet tunc quod unum videatur duo.
Sed hec omnia explicavi de piano in Opere Majori, in quibus
magna et occulta sapientia nature reperitur.

[De Bonitate Videndi. Cap. IIII.]

DEINDE descendi ad bonitatem videndi, et errores a parte
specierum visus et visibilium. Et primo, quare homo
existens in nube vel vapore, non videt nubem vel vaporem ;

1 P. om. et propter brevitatem. ^P. om. et. •* P. naturaliter.

* W. quando senes (om. quare). ■' P. rectitis. '' W. om. in.

' P. et discretius. '^ P. econverso. ^ P. om. propter.

1" P.. vaporem qui venit propter iram ad oculos^

^^ P. alterius. ^^ P. oculo uno.. ^^ P. loco.

30 FRATRIS ROGERI BACON

[fol. 187, v] sed quando a longe est, tunc potest videre. Et
qualiter unus punctus rei vise videtur in fine certitudinis ; et
alie partes non ^ videntur, nisi '' valde remote et oblique, sed
non in fine certitudinis ; potest tamen quilibet ^ certificari, per
diversum visus, per singulas "^ ordinate.^ Et accidunt hie
errores videndi, scilicet quod unum videatur duo, multis de
causis ; et est ibi pulcra consideratio, sed non potest exprimi
pro '' piano Veritas, nisi in figuris ; et propter hoc figuras posui
ad omnes casus vision is in hac parte, et docui instrumenta
figurari, ut homo per experientiam possit hec videre. Et
omnes hi errores ex diversitate situs ipsius visibilis respectu
visus contingunt, Etexposui quomodoacciditaliquando quod
quando videtur unum duo, tunc si oculus dexter claudatur,
disparebit imago sinistra ; et si oculus sinister claudatur, ^ dis-
parebit imago dextra. Quod valde admiratus est beatus
x'\ugustinus 11° de Civitate Dei, capitulo 2°; et dicit quod
longum esset dare causam hujus rei ; et vere longum, nisi homo
sciat optime que scripsi *^ in hac parte. Et tamen non semper
accidit hoc ; sed aliquando, sinistro oculo clauso, disparet imago
sinistra, et dextro clauso disparet imago ^ dextra, quamvis hoc
non exprimat Augustinus ; et hoc potest quilibet experiri in
crepusculo estatis, aspiciendo stellam aliquam in celo, si rite
experiatur quod hie exigitur.

[De Triplicibus Universalibus Modis Videndi.
Cap. v.]

HIIS habitis, descendo ^^* ad modos triplices universales ^^
videndi, et ad novem ^^ superius tacta, que requiruntur ad
visum ; que, cum temperamentum non excedant, faciunt visum
bonum, et alias erroneum.

Primum istorum fuit lux, quia nichil videtur sine luce.
Et quando superfluit, tunc impedit visum ; unde non videmus

1 P. om. nott. 2 P. nisi sint. ^ P. quelibet.

^ P. singulos. ^ W. ordinare. '^ P. de.

' P. clauditur. ^ P. scripsit. ^ P. om. sinistra — imago.

1" P. descendi. ^' W. utiles. ^^ P. decern.

OPUS TERTIUM 31

lucem stellarum de die, sole existente super orizonte, et oculo
existente in superficie terre, quia lux solis egreditur de tem-
peramento respectu stellarum videndarum, et occultat lucem
earum. Sed quando oculus est in loco profundo, ut in puteo,
potest videre stellas, quia tunc lux solis temperata^ ingreditur
OS putei ; que est accidentalis, sicut prius dictum est. Sed de
galaxia, mirum est quod non potest apparere in spera celesti,
nee in spera aeris, sed in spera ignis tantum, cujus causam
reddo per egressum lucis a temperamento.

2™ fuit distantia ; ex cujus egressu a temperamento cum '^
egressu ^ raritatis medii a temperamento apparet, quare videmus
lucem in aurora, sole existente sub orizonte per 18 gradus in
suo circulo altitudinis,^ et non ante.

Deinde consideravi quare impressiones lucentes in aere que
vocantur a vulgo stelle cadentes, et a philosophis secunde ^
stellarum, ut Assub ascendens et descendens, et alie multe,
videntur esse magne longitudinis, licet sint parve quantitatis.
Et similiter in scintillis evolantibus a caminis consimilis causa
est.

Et sicut visio diversificatur circa lucem, propter ilia novem,''
sic est de colore. Nam si corpus coloratum ' applicetur im-
mediate cristallo, vel alii perspicuo, a parte post, videtur esse
color cristalli ; si distet * multum, non sic videtur. Et cum
viderit oculus colores, et converterit ^ se ad loca luminosa,
species coloris remanens in oculo apparebit primo quasi color
puniceus, deinde purpureus, 3° niger, et sic evanescet. Et
plures colores videntur unus ex distantia superflua ; ut in troco ^^
habente colores diversos in partibus suis, velociter moto,^^
apparet unus color compositus ex omnibus, propter causas
certas quas Ptolomeus assignat.

«Deinde manifestavi quomodo per ilia novem ^^ visio varietur
in cognitione per scientiam. Unde luna habet lumen album
extra umbram terre, et in superiore parte umbre ^^ habet lumen

I P. temperantins. - P. om. egressu — cum. ■* W. egrcssio.

^ P. altitudhies. ^ W. seciinda. ^ P. add. seu decern.

'^ P. om. coloratum. * W. sed distat. ^ W. convertit. if P. et in toto.

II P. add. (after moto) : ut in troco diversis coloribus colorato.
^- P. 3idd sen decern. ^^ P. om. umbre.

32 FRATRIS ROGERI BACON

rubeum, et in inferiore parte non apparet ; et similiter in con-
junctione sua cum sole, non apparet per duos dies, ut plurimum,
Et ^ similiter de colore. Nam si inter visum et rem boni coloris
ponitur pannus ^ rarus habens foramina et intervalla magna,
color rei apparebit sicut est : si vero sint foramina parva, tunc
color apparebit mixtus, et erit error in scientia circa colorem.

[De Cognitione rei vise per Sillogismum. Cap. VI.]

POSTEA consideravi qualiter per ilia novem fiat cognitio
per sillogismum, secundum quem modum cognoscuntur
ilia 22 ^ communia sensibilia, que sunt distantia et cetera. Et
hie ostendi qualitericertificatur omnis distantia, et dedi causam
quare in locis planis non certificatur ■* altitudo nubium, sed in
locis montuosis. Et quare videtur nobis quod due res, ut muri
vel alia,^ que multum distant, videntur nobis esse non distantia,
quando sumus prope unum illorum et respicimus ^ aliud.
Et quare res multum distantes, ut arbores, vel homines, vel
animalia, ex longinquo videntur esse continua, vel multum
propinqua. Et quare stelle erratice, id est planete, videntur
esse in eadem superficie cum stellis fixis, id est non plurimum *"
distare. Et corpus multorum laterum equalium videtur spe-
ricum longe.^ Et spera estimatur plana figura, ut stelle ; et
circulus videtur recta linea.

Et juxta hoc manifestavi quare luna habet multas figura-
tiones sui ^ luminis secundum quod nos videmus ad sensum^
quod est valde difficile. Nam aliquando ^" linea que est ter-
minus piramidis lucis solis recepte in corpus lune est linea
recta, ut in septima die et 21^; et aliis diebus semper est
circumferentia vel arcus circuli. Mirum est de hac diversitate,
et ideo magnum capitulum composui de hoc.

Et sicut ostendi visionem diversificari penes distantiam in

^P.om.et. 'P.ponattir pennus. ^P. viginti.

•* P. certijicatuy nobis. •"' W. alique. '' P. aspiciamus.

' P. W. plus : Duhem corrects to minus : but cf. Op. Maj. ii. io8, 1. 6»
^ P. a longe. ^ W. sue. ■'° W. aliqua.

OPUS TERTIUM 33

multis, addidi de comprehensione magnitudinis.^ Et estima-
verunt Latini, ante translationem Perspective, quod magnitudo
comprehenditur per quantitatem anguli in oculo ; sicut dicitur
in libro de Visu quod majora sub majori angulo apparent, et
minora sub minori, et equalia sub equalibus. Sed hec falsa
esse ostendunt auctores perspective in exemplis ad oculum.
Nam latera quadrati '^ sunt equalia, et tamen ^ [fol. 188, r] sub
inequalibus angulis comprehenduntur ; et diametri in circulo
sunt ** equales, et tamen non videntur sub angulis equalibus, ut
patet in figura.

Et exposui quomodo non potest visus videre medietatem
corporis sperici, sed necessario minorem ejus portionem. Et
licet stelle in ortu et occasu videantur majores quam in meridie,
quarido vapores interponuntur inter eas et visum, cujus causa
postea in fractionibus radiorum dicetur, tamen semper est quod
majores apparent ex causa perpetua, que est difficillior '" quam
hie expono in figura.

Deinde manifestavi visionem circa motum et quietem, et
quomodo accidit error in eis ; ut quando celum coopertum est
nubibus aeris," et luna '' poterit videri per medium earum, tunc
apparet velocissime moveri ; quando vero nubes ^ sunt pauce
et distantes, vix apparet moveri, aut^ parum.

Et quare videtur homini ambulanti versus Lunam vel
Solem, quod Luna vel Sol precedat ^° eum ; et quando fugit
Lunam, videtur quod ipsa ^^ sequatur ; et videtur homini semper
quod sit in eadem distantia respectu stellarum. Et si homo
vadat ^^ ad oriens, vel occidens, et Luna vel Sol sit in meridie
semper videtur ei quod Luna et Sol sint in directo ejus. Et
similiter si multi homines stent in eadem linea inter oriens et
occidens, licet multum distent, videtur tamen cuilibet quod
Sol sit in directo sui. Et stelle, licet moveantur velocissimo
motu, tamen videntur stare. Et quando homo revolvit se in
circuitu, tunc, quando quiescit, videtur ei quod res moveantur

^ W. multitndinis . ^ P. qtiadri. 3 p_ om. tamen.

■* P. sub (for sunt). ^ P. que ex difficilis. ^ P. raris.

"^ W. et luna non poterit. ' P. om. nubes. ^ P. et.

^" P. Luna et Sol prccedant. ^^ P. om. ipsa. i" P. vadit.
VOL. IV. 3

34 FRATRIS ROGERI BACON

circulariter. Et quando homo est in navi mota, videtur ei
quod res in ripa moveantur. Et omnium husjusmodi dedi
causas.

Et his adjunxi rem dubitationis infinite, que est in ore
omnium, et auctorum, et magistrorum, scilicet de causa
scintillationis ; quare scilicet planete non scintillant, sed stelle
fixe, ut dicit Aristoteles primo Posteriorura ^ et 2° Celi et
Mundi.^ Et ideo sermonem copiosum feci de hoc, et inves-
tigavi causas multas ex ^ quibus una completur,

Et in fine omnium istorum, discussi que virtus anime est
ilia que cooperatur visui in cognitione per scientiam et per *
sillogismum. Videtur etiam ^ esse anima rationalis, quia ea
sola habet scientiam et sillogismum. Sed declaro per multa
exempla et experimenta quod anima sensitiva est hujusmodi,
et quod est quadruplex ^ virtus anime sensitive, scilicet : cogi-
tatio, ymaginatio, memoria et estimatio. Et propter hoc a
principio distinxi omnes virtutes anime sensitive.

[De Tribus Partibus Perspective. Cap. VII.]

SIC ^ igitur tetigi in summa ea que latius tractavi circa visum
factum super lineam rectam, scilicet de visu recto. Nam
postea tractavi de visu facto ^ super lineam curvam, et fractam,
et refiexam ; quia tres sunt partes perspective principales : Una
est de visu facto super lineam rectam ; alia, secundum lineam
reflexam ; »tertia ^ secundum lineam fractam. Due ultime
communicant multum cum prima, et 3a cum 2a ; et prima facilior
est aliis, et 2a quam 3a, propter quod sic ordinantur.

Que vero sint leges reflexionum et fractionum communes
omnibus actionibus naturalibus, ostendi in tractatu geometrie,
tam in Opere Tertio quam Primo ; ^^ sed principaliter in Opere

^ Analyt. Poster, lib. i. cap. xiii.i§ 2. ^ De Coelo. lib. ii. cap. viii. § 6.
^ P. de. ■^ P. om. per. ^ P. videretur autem. "^ W. 4^.

'' P. Hie. 8 p,fracto. " P. et tcrtia.

^" Op. Maj. Pars. iv. Dist. ii. and iii. Op. Tert. (ed. Brewer), cap. xxxi.-
xxxvi. The Opus separatum is the De multiplicatione specierum.

OPUS TERTIUM 35

separate ab aliis/ ubi totam generationem specierum, et
multiplicationem, et actionem, et corruptionem explicavi in
omnibus corporibus mundi.

Sed in hoc tractatu - perspective, applicavi illas leges ad
actionem specierum visibilium in visum. Et ostendi in prima
parte quomodo fit actio in visum secundum speciem venientem
super lineam rectam ; et in aliis duabus partibus, quomodo
secundum reflexionem et fractionem, in quibus longe est major
difficultas, et pulcrior consideratio, et utilior. Que tamen ^
sunt propria istis sunt pauciora in quantitate, licet,* majora in
virtute. Nee mirum si propria sint ^ pauciora, quoniam multa
que dicta sunt de visu recto hie requiruntur. Nam ilia que a
principio dicta sunt de partibus anime, et de compositione
oculi, et de incessu speciei in tunicis oculi et humoribus ; et
ilia triplex " cognitio per sensum solum, et per scientiam, et
per " sillogismum ; et ilia novem que ^ requiruntur ad visum ;
et ilia 22 visibilia hie observantur sicut in visu recto. Et
ideo non oportet quod hie exponantur ista ; sed diversitas
que oritur, respectu visus recti, per reflectionem et fractionem
hie consideratur.

Replicavi hie igitur de operibus predictis qualiter fiat
refiexio speciei, et quid ad hoc exigitur. Nam oportet quod
densum corpus resistat ; et ad sensibilem et manifestam
reflexionem, oportet quod sit corpus lene et politum, ut est
speculum, propter causas certas. Et exposui quomodo omnis
refiexio fit ad angulos equales angulis incidentie ; et hoc
demonstro multipliciter, tam in planis speculis, et concavis, et
convexis ; et pono demonstrationes diversorum auctorum ad
hec.^ Deinde ostendo quod nichil in speculo ^" videtur nee est,
sed sola res videtur a qua venit species. Unde species non
est in speculo, nee ymago aliqua, nee ydolum, licet hoc estimat
vulgus ; nee aliquid tale videtur, sed res ipsa. Et hoc ostendo
per causas certas. Et adjungo quod res visa per reflexionem

1 P. his. 2 w. tractavi. ' P. tunc.

■> W. et in (for licet). ^ P. sunt. « W. ^x.

' P. om. per. * W. om. que.

5 P. hoc. 10 P. speculis.

36 FRATRIS ROGERI BACON

non apparet in loco suo ; sed, ut in pluribus, apparet in
concursu radii visualis cum catheto, licet non semper. Quia
cathetus et radius visualis aliquando eque distant,^ sed raro.
Et quando concurrunt, tunc concursus esse potest vel in oculo
vel retro caput, vel in superficie speculi, et aliquando infra
speculum, et^ aliquando ultra, Et hec diversitas accidit ex
diversitate speculorom. Et propter hoc ^ descendo ad omnia
genera speculorum regularia * in quibus ars consistit. Et sunt
7 : planum, spericum, columnare, pyramidale, intus et extra
polita ; que sunt 7 ; nam 3a ultima possunt esse concava vel
convexa, et hoc est intus et ^ [fol. 188, v] extra polita. Ostendi
ergo qualiter '' fit visio in omnibus his speculis. Et in planis
accidit minimus error, quoniam res apparent "" in quantitate et
figura debita, sed situs partium mutatur. Et in his speculis
res apparet tantum ultra speculum quantum res distat a speculo,
quod non accidit in aliis ; et hoc demonstro in figura. Et
tunc discurro per omnia specula alia, quot errores contingunt
in singulis, et ubi est locus ymaginis, id est ubi res appareat ;
quia apparitio rei vocatur locus ymaginis, ab ipsis perspectivis.
Et pono in figura quomodo in eodem speculo ^ res potest ap-
parere in oculo, vel retro caput, vel in speculo, vel ultra, vel
equidistanter catheto. Et quia in libro de Speculis tangitur
quod diversimode fit reflexio a concavo speculo, si visibile sit
prope vel distans, et in hoc erratur multum. Nam commentator
illius libri male figurat, et pejus demonstrat, etiomnino errat,
ideo attuli veram figurationem et certam demonstrationem ad
hoc. Et juxta hoc manifesto ^ causam quare diversitas ap-
paritionis coloris fiat in collo columbe et in cauda pavonis,
secundum diversitatem casus lucis super ilia ad angulos
diversos ; quia uni videbitur unus color, et alii alius, simul ex-
istentibus et aspicientibus ista.

Et quare infirmi et ebrii vident se ante facies suas am-
bulare, ut Aristoteles exemplificat 3° Metheororum,^'^ et Seneca

1 P. eqiddistantev. - P. om. et. ^ P. propterea.

* P. regtdarium. ^ P. vel. ^ P. igitur quomodo.

"^ P. apparet. ^ P. om. in eodem specido.

s P. demonstro. ^° Meteorol. lib. iii. cap. iv.

OPUS TERTIUM 37

in Naturalibus ; ^ et hoc duobus modis ^ potest intelHgi,
secundum quod declaro, scilicet vel per visum reflexum, vel
per rectum ; et utrunque est mirabile.

Et dedi causam quare quando homo aspicit ad candelam,
videt magnam multotiens lucis dispersionem attingere ad
ocuium ejus, cujus conus est in candela, ac si candela emitteret
a ^ se radios infinitos in ^ modum pyramidis ; et satis est occulta
hec causa.

Et dedi causam mirabilis apparitionis que accidit quando
homo aspicit a longe aliquod splendidum, ut crucem vel aliud
super campanilia et turres ecclesiarum. Nam videtur ei quod
illud splendidum scintillet. Et hie assignavi specialem modum
scintillationis, et causam ejus, preter ea que superius annotavi.
Et hie ^ aliqui periti ^ in perspectiva estimant multa, sed in
vanum, quia aliter est quam ipsi putant.

Deinde majus mendacium "^ enunciavi. Nam mira homi-
num ^ fantasia vertitur super apparitionem ymaginum plurium
in speculo posito in aqua, et credunt quod ad radios Solis
videant Solem et aliquam stellam erraticam juxta Solem ; et
estimant quod sit Venus, quia non multum elongatur a Sole.
Sed stultitia hec magnorum virorum apparet ad radios Lune,
et, quod plus est, ad candelam. Nam proculdubio apparet
duplex ymago ad Lunam et ad candelam, sicut ad Solem.
Sed nulla stella potest dari respectus candele, ut patet, nee
etiam respectu Lune. Dedi igitur causam hujus apparitionis,
que communiter invenitur in Sole, et Luna, et candela.

[De Visu Facto per Lineam Fractam. Cap. VIIL]

POST hec convert! stilum ad visum factum per lineam
fractam ; et ibi sunt majores veritates quam in pre-
cedentibus, et multa requirerentur hie certificanda, nisi quia
patent ex eis que in partibus prioribus dicta sunt. Quod

1 Nat. Quaest. i. 3. "^Y^. ^ter (dupUciter). ^ P. ex.

^ W. om. in. ■' P. hoc. *> P. valde periti.

' P. mendacium perspectivoriim. ^ P. omnium.

38 FRATRIS ROGERI BACON

autem specialiter hie primo^ requiritur est^ quod non solum
ab oculo videtur illud a quo venit piramis radialis, sed multa
que extra cadunt. Piramis vero radialis seu visualis est
composita ex speciebus venientibus a partibus rei vise que
cadunt perpendiculariter super primam tunicam oculi, que
vocatur cornea ; et ilia piramis ingreditur in foramine uvee
usque ad anterius glacialis, et pertransit postea in humorem
vitreum, in cujus superficie frangitur, propter necessitatem vi-
sionis recte, sicut ostendi in principio.^ Multa igitur posita
a lateribus istius piramidis faciunt species suas super corneam,
ad angulos obliquos ; et per fractionem attingunt * he ^ species
ad glacialem, ubi est virtus visiva, et ideo videntur. Posui
igitur demonstrationem ad hoc in figura.

Secundo adjunxi quod omne quod videtur per lineam
rectam vel reflexam, videtur per fractam ; et hoc est de
bonitate visionis, et complemento, ut non videatur res aliqua
uno modo, sed pluribus, de necessitate, quatenus visio fiat
certior et melior, Et hoc ostendi in figura cum demonstratione.
Et non solum videtur eadem res per unam lineam fractam, sed
per infinitas, ut visio compleatur,

Et 3° declaravi quod aliquid ^ videtur fracte,''' et non recte,.
quamvis visibile sit in directo visus.

Et post hoc descendi ad omnem diversitatem visionis per
fractionem et rimatus sum concursum radii visualis cum catheto.
Nam locus ymaginis ibi reperitur. Et quia hoc potest variari
penes corpora plana, et sperica, et convexa, et concava, et
penes medium ^ subtilius et densius, ideo exposui omnes istos
modos ; et sunt decem principales. Et in his est major nature
potestas quam aliquis mortalis possit estimare. Posui igitur
omnes casus, et exposui demonstrationes in figuris magnis.
Et duo sunt de corpore piano. Nam cum duplex medium
exigatur in fi-actione, tunc oculus potest esse in subtiliori, vel
densiori, et res visa e contrario. Si vero oculus sit in medio
subtiliori, et res in densiori, tunc oportet quod res propinquius

^ P. j?j primo. ^ W. om. est. ^ W. a principio.

* P. contingtmt. ^ P. hec : W. he. ^ P. aliquod.

^ P. aliquotiens fracte. ^ W. om. medium.

OPUS TERTIUM 39

videatur, et major longe appareat. Si e converse, tunc con-
trarium accidit. Si autem sint ^ corpora sperica, tunc vel ^
convexitas est versus oculum, vel concavitas ; et utrumque est
4or modis. Nam si concavitas ^ est versus oculum, tunc
duobus modis potest esse si oculus sit in medio * subtiliori, et
duobus modis si oculus sit in densiori. Quoniam si oculus sit
in subtiliori medio et concavitas medii sit versus oculum,
potest oculus esse inter centrum corporis et rem visam,
aut centrum inter oculum et rem visam. Si primo modo,
[fol. 139, r] res apparet propinquior et minor est ymago
quam res. Si 2° modo, adhuc propinquius videbitur et minor
erit ymago. Et sic currunt omnes alii ^ canones usque ad 10,
cum figuris suis et demonstrationibus, ut appareat mira visionis
diversitas ; et nusquam sunt pulcriores figure quam hie, nee ^
mirabiliores *" demonstrationes, nee tam admirandi effectus.
Quoniam ostendo primo quomodo et ^ qualiter quedam vul-
gata nobis apparent et que sint cause hujus apparitionis.
Omnes vero admirantur quare baculus apparet fractus in aqua ;
et artiste querunt semper in suis disputationibus de quolibet ;
et nullus unquam Latinorum potuit dare causam in tali dis-
putatione, quia nesciverunt has regulas fractionum. Nam per
primam et 7^ni ^ datur causa hujus visionis, sicut exposui in hac
parte. Similiter cum lapis vel aliud visibile mittatur in vas
sine aqua, et videns se elonget in tantum ut ibi primo '^^ non
possit visibile contueri, tunc si aqua infundatur, videbit illud
visibile, quod sine aqua videri non potuit. Et illud ^^ est valde
mirandum. Sed causa ejus patet ex primo et 7 canone.
Similiter, quando^" Sol, et Luna, et stelle videantur insolite
magnitudinis propter interpositionem vaporum, quando ^^ sunt
in ortu et occasu, accidit per 3m canonem, cum ejus figura.
Et hie solvo objectiones perspectivorum in contrarium factas,
quibus valde periti decipiuntur. Et stelle omnes apparent

^ P. sunt. ^ W. om. vel. ^ W. convexitas.

* W. om. modis and medic, ' P. om. alii. ^ W. om. nee.

' W. mirabiles. ^ P. om. quomodo et. " P. et per 7*»i

^" P. ova. primo. " P. istud.

^^W, q2iod. ^'^W. qui.

40 FRATRIS ROGERI BACON

minoris quantitatis quam si esset unum medium inter nos et
eas, quia cadit hie canon 5^s i ; quando oculus est in medio
subtiliori, et concavitas corporis est versus oculum, et oculus
est inter centrum corporis et rem visam. Et solvo hie dubita-
tiones occurrentes. Et deelaravi quod si corpus spericum ^
ponatur super literas minutas, apparebunt magne, quod instru-
mentum est valde utile senibus. Et cadit hie canon precipue
7^3 • quia melius fit visio per ipsum quam per alios. Et sic
possunt infinita determinari in rebus naturalibus.

[De Comparatione Scientie ad Sapientiam. Cap. Villi.]

SED postquam comparavi potestatem istius scientie prout
necessaria est ad sapientiam philosophic absolute, tunc
comparavi eam ad sapientiam divinam absolute ^ et relate, et
ostendi in exemplis quomodo necessaria est sapientie divine
intelligende et exponende. Nam nihil plus multiplicatur in
Scriptura sicut ea que pertinent ad visionem, et lucem, et
colores, et specula, et hujusmodi ; Scriptura enim pregnans est
his. Dicit enim Apostolus : Videmus enim * nunc per speculum
in ^ enigmate, tunc autem facie ad faciem.** Et beatus Jacobus
comparat auditorem verbi, qui non est factor, homini consider-
anti vultum nativitatis sue in speculo.''' Et audivi hie magi-
strum in theologia et ^ famosum dicere : quod illud ^ simile
attenditur in hoc, quod ymago videtur in speculo, et non res,
et ideo statim oblivisceris qualis fueris,^*^ sicut Jacobus dicit : et
omnes credunt hoc ; sed falsum est hoc. Nam ostendi in hac
scientia, quod ^^ res ipsa sola videtur, et non ymago aliqua.
Et ideo videmus facie ad faciem, sed non per rectas lineas, sed
per reflexas, et reflexio multum debilitat speciem ; et ideo
obscure et sub enigmate videmus. Non igitur intellexit Apos-
tolus quod videns alium, vel seipsum, in speculo nullo modo

^ P. qidntus : Cf. Op. Maj. II., p. 155 1. 22, " ex canone primo ".

^ P. perspiciium. ^ W. postea for postquam ; om. Umc — absolute.

* P. etim (i Cor. xiii. 12). ° W. et in. ® i Cor. xiii. 12.

■^ Jac. i. 23. 8 p, om, ^;, 9 p. jsttcd.

" P. obliviscitur . . . fuerit. ^i P. quam.

OPUS TERTIUM 41

videat facie ad faciem, sed quod non per visionem rectam,
licet per reflexam ^ videamus facie ad faciem ; et ideo sub
enigmate et obscuritate. Enigma enim Grece sonat ^ ob-
scuritatem Latine, et non est ymago, vel species. Sed talia
sunt exempla pene innumerabilia in Scriptura, que indigent
certa interpretatione per banc scientiam, sicut ostendi in hac
scientia,

Et postea comparavi banc scientiam ad rem publicam diri-
gendam, et ibi majora continentur quam non solum vulgus, sed
sapientum multitude possit assignare. Soli enim sapientissimi
possunt bee dare in instrumentis figuratis ^ ad sensum. Nam
sic potest una res videri multe, ut unus bomo videatur populus,
per diversas fractiones * speculorum. Sic enim plures Soles et
Lune aliquando videbantur simul, sicut Plinius et historie do-
cent. Et sic res possunt veraciter videri ; et cum videns iret ^
ad loca visionis, nicbil inveniret. Et sic abscondita et occulta
possunt investigari et ostendi, et distantia manifestari, et
minima apparere maxima, et econverso, et propinquius posita
videri in omni ^ remotione quam volumus : et quantumcunque
res distent, possunt videri juxta nos : ita quod " ex incredibili
distantia legeremus litteras minutas, et arenas maris numerare-
mus ; et Solem,^ et Lunam, et Stellas videremus inclinari supra
capita nostra. [Et sic Sol et Luna possunt videri discurrere
per omnes angulos castri, vel domus.^] Et sic puer appareret
gigas, et parvus excercitus videretur magnus, et econverso.
Et sic de aliis infinitis mirabilibus, que bic possunt fieri, secun-
dum quod expressi in bac scientia.

Et bee eadem valent [fol. 1 89, v] ad conversionem infidelium,
et ad reprobationem eorum qui converti non possunt. Nam
postquam oranis bomo bee a principio non intelligeret, sed
oporteret quod crederet ut, excercitatus in bac scientia, borum
rationes videret ; et ^° sic manu duceretur ad divina, ut subdat
colla eis, et credat donee sit tritus in illis, et rationem percipiat

1 P. reflexum. - P. signat. ^ F.Jigurans.

*' 'W.Jlgurationes. ^ P. erit. '' P. cum (foi iji omni).

'' P. itaqiie. s \Y. om. et solem.

^ W. om. this sentence. ^" P. om. et.

42 FRATRIS ROGERI BACON

qua intelligat et sciat. Cum enim videmus quod intellectus
noster non potest attingere ad veritates creaturarum, que nulle
sunt respectu veritatum divinarum, debet homo considerare
quod multo magis debet gaudere in credendo divina quam
creata, quatenus ex fide facili Deus ipse prebeat intellec-
tum, secundum quod dicitur in Ysaia, secundum Septua-
ginta interpretes: Si non credideritis, non intelligetis.^ Et
hec persuasio de fide fortior est et melior quam per verbum
predicationis, quia plus est opus^ quam sermo. Et hec via
persuadendi est similis miraculorum operationi. Et ideo
potentius est quam verbum. Et similiter patet quod hec
valent ad reprobationem eorum qui non possunt converti.
Nam quicquid valet ad defensionem rei publice fidelium, valet
ad reprobationem infidelium. Omnia enim eorum secreta pos-
sent deprehendi, et terrores infiniti possent eis fieri ut minimum
non expectarent, sicut patet satis ex istis mirabilibus que tetigi.^
Hie terminatur pars quinta Maioris Operis.

^ Is, vii. 9. - P. om. opHS.

^ In P, there follows here a long treatise on the motions of heavenly bodies
with exposition, criticism and comparison of the views of Ptolemy and Al Bitrogi :
in Duhem's edition, pp. 98-137. The colophon forms in P. the beginning of the
next chapter.

[De ScIENTIA ExPERIMENTORUM : QUE DiCITUR DiGNIOR

Omnibus Partibus Philosophie Naturalis de Per-
spectivis: et ideo Notanda est Maxime.]^

SEQUITUR pars sexta,^ que est dignior omnibus aliis et
potentior longe. Nam etsi quelibet scientia juvet
aliam et mutuis ^ se foveant auxiliis, tamen hec * habet
majus posse in omnes quam aliqua respectu alterius, Et hec
nihilominus habet suas ^ considerationes absolutas, et preterea
utitur omnibus aliis sicut suis ancillis. Et vocatur scientia ex-
perimentalis, quia ^ per antonomasiam " utitur experientia.
Novit enim quod argumentum persuadet de veritate, sed non
certificat ; et ideo necligit argumentum ; ^ et non solum causas
rimatur conclusionum per experientias, sed ipsas conclusiones
experitur.

Hec ^ igitur 3es habet dignitates ; sed prima est duplicata
in radicibus, secundum quod exposui superius versus prin-
cipium ^*^ istius^^ Operis,^" ubi me excusavi quare non potui
principalia et completa scripta per me solum a tempore Vestri
mandati persolvere.^^ Dixi igitur ^^ ibi quod hec scientia habet
unam dignitatem : quod ^^ certificat omnes scientias per vivas
experientias et completas. Nam alie scientie aut utuntur ar-
gumento quod non potest certificare, quia sola experientia
certificat, aut experientiis incompletis ; ^^ et posui exempla

^ This section is inserted in T. p. ii, with the heading : Item capitulnm ex-
tractum de quodam opere quod fecit idemfrater Rogerus Bacun de ordine minorum
ad mayidatum pape et valet ad expositionem dictoriim et dicendorum in textu (i.e..
in text of Secretiim Secretorum).

^ T. Seqiiitur de scientia experimentali. ^ T. mutuo.

* W. cm. hec. ^ W. 2«s. ^ P. qui.
'' T. has a marginal note : i.e. excellenciam.

* P. ideoqne negligit argumenta. T. et ideo negligit argumenta.
® T. has. ^" P. initium. ^^ T. hitjus.

12 op Tert., ed. Brewer, cap. xiii. ^'■^ P. absolvere.

^* T. ergo. 1' P. quod ipsa.

^^ P. om. Nam — incompletis. T. aut habent experiencias incompletas.

(43)

44 FRATRIS ROGERI BACON

magna de yride et circulis coloratis qui apparent circa Stellas.
Nam hujusmodi sunt veritates naturales, et perspective, et
astronomice.^ Nam et naturalis, et perspectivus, et astronomus
habent aliqua de his assignare, sed isti omnes ^ imperfecti sunt.
Naturalis enim philosophus narrat et arguit, sed non experitur.
Perspectivus vero ^ et astronomus multa experiuntur, sed non
omnia, neque sufficienter. Reservatur igitur huic scientie ex-
perientia completa. Et propter hoc rimatus sum omnes ex-
perientias in istis et, quantum potui, in scriptis explanare
proposui,* precipue secundum tempus quod habui, et ^ secun-
dum quod requisivit persuasio quam feci, Oporteret vero
omnia ^ que scripsi verificari per instrumenta et per opera ;
quod fieri potest, quando "^ Vestre placebit ^ voluntati. Quod
si essent ad plenum explicata, tunc mirarentur Latini quod ^
nunc consistunt ^*' in ignorantia densissima in hac parte, sicut
et in aliis,-^^

Habet autem hec scientia aliam prerogativam,^^ quod in
terminis aliarum scientiarum explicat veritates, quas tamen
nulla earum potest intelligere, nee investigare, ut est prolong-
atio vite, que est in terminis Medicine. Sed ars Medicine
nichil de hoc^^ loquitur. Experimentator ^* autem ^^ videt quod
animalia bruta, ut cervus,^^ et aquila, et alia se sanant per her-
bas et lapides, et renovant juventutem, et prolongant vitam
suam ; et ideo excogitat quod sapientia hec non est brutis
concessa, nisi propter hominem. Et ideo excogitat quomodo
hec^*" possunt fieri in corpore humano [fol. 190, r]. Et ideo
considerate^ unde habet abbreviato vite ortum, ita quod homines
longe citius moriantur quam veniant ^® termini vite quos Deus ^°
constituit in humana specie ; et loquor post peccatum quod

^ T. astronomie. ^ W. homines. •^ T. om. vero.

* P. T. posui. 5 T. om. et. « T. Oporteret etiam.
'' P. T. cum. ^ T. placuerit.
^ T. qui (for Latini quod). ^" P. consistant.

^' P. in miiltis aliis. P. inserts here a treatise on the halo, occupying in
Duhem's edition, pp. 138-148.

12 T. dignitatem sen prerogativam. ^^ P. hac. ^^ W. experimentaliter.

^^ T. enim. i*' P. corvus. ^' P. om. hec.

1^ P. non considerat. ^^ P. deveniant. "^^ P. deus ipse.

OPUS TERTIUM 45

obligavit ad mortem. Per Historiam enim sacram invenimus,
cum expositione Josephi, quod homines vixerunt mille annis ;
sad nunc vix in potentatibus per octoginta annos ^ aliquis
vivit, et amplius accidit labor et dolor, sicut ait David pro-
pheta. Cum ergo a mille annis decucurrit" vite abbreviatio
usque ad ^ circiter octoginta, manifestum est quod termini
naturales constituti in mille annis multum preveniuntur his
diebus. Et ideo accidentalis est abbreviatio et contra naturam.
Et omne tale habet remedium ei possibile, et ideo elongari
potest vita longe ultra id quod vivimus."^ Et hujus causa
accidentalis potest ^ patere per defectum regiminis sanitatis.
Nam patres non servant hoc regimen, et ideo dant corruptam
naturam filiis ; nee filii servant, quia impossibile est quod
servetur. Nam nee dives, nee medicus potest ilia conservare
que medicina proponit ad regimen sanitatis ; que sunt cibus et
potus, somnus et vigilia, raotus et quies, constrictio et evacua-
tio, sanitas aeris, passiones animi. NuUus^ mortalis potest
medium semper in his tenere, quod tamen ad conservationem
sanitatis oporteret '' fieri a nativitate usque ad finem vite.

Sed natura non deficit in necessariis, nee ars perfecta. Et
ideo excogitate sunt vie, per potestatem hujus artis que ex-
perimentalis vocatur, que omnem corruptionem quam filius
contrahit ex errore proprio valent delere ; sed non omnem que
a patribus descendit, quia ilia crevit saltem a tempore diluvii.
Sed licet totam corruptionem paternam non posset in filio hec
scientia evacuare, tamen bene potest magnam partem tollere.
Et hoc probavit sapientia multorum. Ultra communem vitam
per centum annos et plures ^ annorum centenarios vitam pro-
duxerunt. De quibus scribo in Opere Majori in parte 6a, et
pono medicinas eorum aliquas, licet sub enigmate, propter
secretorum magnitudinem.^

1 p. T. om. anttos. ^ T W. decurrit. ^ W. aut.i.

^ T. om. Et omne — vivimns. ■' T. et Imjiismodi causa potest.

® P. mdltis enim. "^ P. oportet. ^ P.T. et per plures.

^ T. adds the following marginal note to this passage in a hand almost con-
temporary with the text : Hujiis sciencie experimentalis experimentator bonus
excogitat viam tiobilem ad hoc et precipit alkimie practice preparare ei corpus
equalis complcxionis ut hie experimentator utatur eo. Nam hec scientia ex-

46 FRATRIS ROGERI BACON

Et hec sciential nori solum in terminis Medicine, sed
aliarum scientiarum, potest multa producere, ad que ille scientie
non valent attingere.^

Nam in terminis Mathematice, potest astrolabium spericum
producere, quod moveatur motu celi per naturam ; cujus
utilitatem nunquam mathematicus " cogitaret, nee qualiter fieret,
nee de qua materia, nisi per hanc scientiam excitaretur. Et
est utilitatis infinite. Nam tunc cessarent omnia instrumenta
Astronomie, et horologia et omnia.

Similiter in terminis Alkimie. Nam auri gradus naturales
in ventre terre sunt viginti 40'' ; et ulterius * per artificium pos-
sunt in infinitum multiplicari. Sed omnes libri Alkimie non
docent hos gradus, nee qualiter i/em niodi auri componuntur
ex eis. Nee tota scientia ilia potest vix facere aurum viginti
4or graduum, sicut nee natura in visceribus terre ; et tamen
hec sunt in terminis ^ Alkimie. Sed venit experimentator, et
rimatus est hos viginti 4°^ gradus auri,^ et 17«^ species auri
revolvit ; et potest aurum facere ultra viginti 4°^ gradus quan-
tum vult ; quod nee ars Alkimie, nee natura in ventre terre
possunt operari, Et medicina quam parat ad hec experi-
mentator est secretum maximum, de quo Aristoteles dicit in
libro " Secretorum : ^ O Alexander, volo tibi ostendere secre-
torum maximum, et divina potentia juvet te ad celandum
archanum, et ad perficiendum propositum. Nam illud est quod
tollit omnes corruptiones metalli vilioris, ut ipsum in aurum
convertat. Et illud ^ est quod corruptiones humane com-
plexionis aufert.^° ut vitam quantum satis est prolonget. Et ideo
hoc est secretum secretorum, de quo soli sapientissimi sciverunt
cogitare ; et pauci ad hujus rei perfectionem devenerunt.

perimentalis se habet ad alias sciencias sicud navigator se habet ad carpentatorem,
cui precipit navigator utfaciat ei navem quandam, et sicud ars militaris precipit
Jabrili utfaciat ei arma quibus novit uti miles et non faber ; sic in aliis.

1 W. om, scientia. ^ P. T. pertingere.

^ W. methcc . . .ntethacus, ^ T. sunt 24 tantum : sed ulterius.

* P. visceribus, ^ P. T. om. auri. "^ W. libris. T. om. dicit.

® Cf . Three Prose Versions of the Secreta Secretorum, ed. Steele (E.E.T.S.
J898), p. 87.

9 P. T. idetn. " W. cm. aufert.

OPUS TERTIUM 47

Si tamen Arthephius, qui gloriatur se vixisse mille viginti
quinque annis, verum dicat, ipse pervenit ad ultimum istius
rei, quod est illud de quo ^ Aristoteles dicit in nono ^ Meta-
phisice ^ : Non potest de * mortuo fieri vivum nisi fiat resolu-
tio ad materiam primam. Et in fine Metheororum ^ dicit ^
[fol. 190, v] quod sciant artifices Alkimie, species rerum trans-
mutari non posse, nisi reducantur ad materiam primam. Et
hoc est corpus equale de quo scripsi in 2° Opere'' et primo,
ex quo componentur corpora post resurrectionem.

[De Scientia Quinte Essentie.]

DEINDE ^ hec scientia nobilissima ^ evacuat omnes artes
magicas, et considerat quid fieri potest per naturam,
quid per artis industriam, et ^*^ quid per fraudes hominum, quid
per operationes spirituum, quid valent ^^ carmina, et caracteres,
et incantationes/^ et conjurationes ; ut omnis falsitas tollatur
et sola Veritas artis et nature stabiliatur.

Unde hec ^^ scientia considerat omnes scientias ^* magicas,
sicut logicus ^^ considerat sophisticum argumentum, ut vitetur
scilicet et possit refelli. Et sic hec scientia descendit ad omnia
magica, quia non vitatur malum, nisi cognitum.

Et hec scientia damnat omnem demonum invocationem,
quia non solum theologia, sed philosophia docet hos vitare.^^
Nam omnis homo sane mentis novit quod demones, qui sunt
angeli mali, non possunt bene facere, nee aliquid potest agi cum
illis ad utilitatem humani generis.^" Et ideo nunquam veri
philosophantcs curaverunt de demonum invocatione, sed magici
insani et maledicti.

Et postquam opera demonum excludantur, tunc similiter

^ W, om. quo. ' Metaph. vii. cap. v. § 4. ^ W. nie^e.

^ T. ex (for de). ^ W. metharorum. ^ P. T. dicitur.

'' Op. Minus, ed. Brewer, p. 367 seq.

® T. begins a new paragraph here but not a new division.

8 T. om, nobilissima. i" P. om. et.

1^ P. T. W. velint. Duhem suggests valent. ^^ P. invocationes.

13 T. unde et hec. " T. rationes. i^ p_x. Logica.

^^ P. evitare, T. evitari. ^"^ P. om. nee aliquid — generis.

48 FRATRIS ROGERI BACON

oportet fraudes hominum ^ excludi, quas magi ^ faciunt infinitis
modis, per velocitatem manualem, per instrumenta subtilia,
per consensum, per tenebras, per figmenta varia, in carminibus,
et caracteribus, et constellationibus quas fingunt, et quibus
colorant sua dicta et facta. Et isti nichil faciunt secundum
veritatem artis et nature, sed ^ seducunt homines ; et multotiens
operantur demones propter peccata istorum magicorum, et
aliorum qui credunt eis, licet isti magici, et illi qui eis adherent,
nesciant quod demones operantur.**

Et hie omnes libri magici debent considerari et diffamari ;
ut liber De Morte Anime, ^ et ^ liber Fantasmatum, et liber
De Officiis et Potestatibus Spirituum, et libri " De Sigillis Sala-
monis, et libri ^ De Arte Notoria,^ et omnes hujusmodi qui ^'^
demones invocant, vel per fraudes et vanitates procedunt, non
per vias nature et artis.

Et quoniam hec scientia i potest hec omnia evacuare, et
stabilire opus nature et artis, et veritatem defendere, ideo est
summe dignitatis.

Et ejus dignitas extra terminos aliarum scientiarum con-
sistit in duobus : in cognitione rerum futurarum, et presentium
occultarum, et preteritarum. Nam Ptolomeus docet in libro
De Dispositione Spere quod astronomus non potest certificare
de futuris ; et in libro Centilogii ^^ illud idem docet, et in Quad-
ripartito.^^ Et propter hoc docet -^ quod est alia scientia homini
necessaria, que currit secundum ^^ vias experientie, super quas ^^
Aristoteles nobilis fuit fundatus, et multa turba fidelium ^" philo-
sophorum, et domini ^'^ judiciorum astrorum sustentati sunt.

^ T. omnes fraudes hominum oportet. ^ T. magici.

3 W. et. ^ P. T. operentur.

^ Cf. Speculum Astronomiae, printed among works of Albertus Magnus
(X, p. 642, ed. 1891) *' Sed qui omnium pessimus invenitur est liber quem scripsit
Aristoteles Alexandre regi, qui sic incipit: Dixit Aristoteles Alexandro regi ;
si vis percipere. Hie est liber quem quidam vocant mortem animae.''''

6 P. om. et. ■'T. liber. ^ T. liber.

9 A treatise with this title is preserved in MS. Sloane, 513, fol. 192. Cf.
Epist. de Secretis Operibxis Naturae, ed. Brewer, p. 532.

1" P. qui et. " Centiloquium, § i. '^ Quadripart. cap. i.

13 P. dicit. " T. per. ^^ P. quam.

18 P. om. fidelium. ^' P. dictmn.

OPUS TERTIUM 49

Et hec habet 4 scientias magnas quibus astronomie defectus
supplentur.^ Et unam scientiarum istarum tangunt Ambrosius
et Basilius in suis ^ libris de operibus sex dierum ; et hec ^ est
per considerationem in elementis, et in animalibus, et in his
que renovantur in aere, quam scientiam Arates philosophus "^
exposuit.

Alie vero sunt occultiores et solis sapientissimis note.

Reliqum in quo consistit ejus dignitas mirabilis ^ est in
operibus sapientie. Et aliqua istorum habent pulcritudinem
sapientie immensam ; ut si non esset notum mundo quod
magnes traheret ferrum," videretur esse magnum miraculum,
Sed experientia sapientum invenit hoc, et ^ ulterius rimati sunt
multa opera in his que vulgus ignorat. Et quod non solum
ferrum attrahatur ^ a lapide, sed aurum, et argentum, et omne
metallum ; et de lapide qui currit ad acetum, et de plantis, et
aliis rebus ad invicem currentibus. Nam partes rerum anima-
tarum divisarum concurrunt ad invicem, si rite et debito modo
adaptentur. Et quando vidi hoc,^ nichil potest michi ^^ esse
difficile ad credendum, si debitum auctorem habeat, licet ra-
tionem non videam ; quia sapientes longi temporis habent
causas et rationes unde possunt probare que proponunt. Mira
sunt hec. Et in his potest deprehendi magici consideratio et
philosophi.

Nam magici in his faciunt carmina et caracteres, et rerum
concursum naturalem attribuunt carminum et caracterum potes-
tati. Sed philosophus negligit " carmina et caracteres, et
adheret operi nature et artis.

Unde magici acci[fol. 191, rjpiunt virgas coruli et salicum,
et dividunt eas secundum longitudinem, et faciunt eas distare
secundum ^'' quantitatem palme, et addunt carmina sua, et con-

1 T. W. sHpletur. -P. illis. - P. Iwc.

■* This probably refers to the Phenomena et Pvognostica of Aratus Solensis
(Heidelberg, 1589).

■"'T. mirabile. '' W. traheret ferret (sic) P. trahit ferrum,

"^ P. ut. 8 P. T. attrahitur.

" P. T. hec. 1" T. cm. michi.

" P. philosophans negliget. T. philosophans negligit. ^- T. arf.

VOL. IV. 4

so FRATRIS ROGERI BACON

junguntur partes divise ; sed non propter carmina, sed ex
natural! proprietate, Sicut si alicui, ignoranti quod magnes
trahit ferrum, diceret^ carmina ac caracteres describeret, tam-
quam per virtutem carminum et caracterum magnes carminatus
traheret : certum quidem est quod carmen nichil faceret, sed
virtus naturalis in magnete. Sic est hie. Nam hoc probavi
certitudinaliter.

Alia sunt opera que majorem pulcritudinem et utilitatem
habent, ut est^ compositio balneorum calidorum que fiunt ex
lapidibus exagonis, qui semel percussi radiis solaribus nunquam
extinguuntur, sicut Ethicus philosophus et leronimus docent.
Et Asbeston ^ lapis, semel ignitus, nunquam extinguitur, sicut
Ysidorus, et Plinius, et omnes auctores scribunt, Possunt
etiam loca sulphurea eligi, quorum natura calida est ; et calx
viva similiter in magna copia projici.

Sed majora sunt luminaria perpetuo ardentia, quorum que-
dam per modicum fomentum et invisibile magno artificio
possunt perpetuari, ita quod cereus ipse in nullo invenia-
tur.

Alia vero sic ^ fieri possunt ut sine aliquo fomento luceant,
sicut Avicenna docet in libro majori De Anima°; et in libro
Ignium, Aristoteles docet hujusmodi componere. Nam multa
inveniuntur que non comburuntur in igne, licet ardeant, ut
pellis salamandre, et tale, et quoddam genus ligni, sicut dicit
leronimus 4^° ** libro super Ezechielem, et aliqua ^ de quibus
posset ^ preparari aliquid quod semper luceret et arderet sine
combustione materie.

Sed majora his sunt que personas alterent vel ^ multitudinem
per multa genera rerum, secundum quod Aristoteles dicit ^*^ in
libro Secretorum, dicens Alexandro ^^ : Tere grana plante,^' et

1 T. aliquis diceret, "^ P. est scilicet.

3 W. albeston. * T. similiter,

^Op. Tert. Cf. Brewer, p. 42, "in Majori Alkimia quern vocat Librum de

Anima secundum aenigma ". Fragments are printed in Sanioris medicinae, etc.,
1603.

^ P. decimo quarto. '' P. T. et alia. ^ P. possit.

9 P. T. alterarent et. " P. T. docet.

" P. Alexander. 12 P. T. illius plaiite.

OPUS TERTIUM 51

da cui vis comedere, et tibi obediet ^ in eternum, Et accipe
illam ^ lapidem super te, et fugiet a te omnis excercitus.^

Et per ignium coruscationem et combustionem, ac per
sonorum * horrorem, possunt miri fieri, et in distantia qua
volumus, ut homo mortalis sibi cavere nonipossit, nee sustinere.

Exemplum est puerile de sono et igne qui'fiunt inimundi
partibus diversis per pulverem salis petre et sulphuris et car-
bonum salicis. Cum enim instrumentum de pergameno in quo
involvitur hie pulvis, factum ad quantitatem unius digiti, tantum
sonum facit quod gravat multum aures hominis, et maxime
illius qui hoc fieri non perciperet, et coruscatio similiter terri-
bilis turbat valde ; si ergo fieret instrumentum magne quanti-
tatis, nullus posset sustinere nee terrorem soni, nee coruscationis.
Quod si fieret ^ instrumentum de solidis corporibus, tunc longe
major fieret violentia.

Et si ignis fieret alterius generis, ut est ignis grecus et alii
ignes violenti, tunc nihil posset sustinere [nee durare].*' Et in
omni distantia fieret qua volumus, ne illi qui facerent lederentur,
[et ut alii subito confunderentur]."

Consimile fecit Gedeon in castris Madianitarum, qui ex
sonitu lagenarum et ydriarum, in quibus conclusit lampades
coruscantes,^ territi sunt Madianite et confusi, precipue quia de
nocte et subito, illis non percipientibus, irruit super eos.

Preterea, in quantum hec scientia utitur aliis, potest facere
mira. Nam omnes scientie sunt ei subjecte, sicut arti militari
est ars fabrilis subjecta, et Carpentaria navigatorie.

Unde hec scientia imperat aliis, ut faciant ei opera et in-
strumenta quibus hec utatur sicut ^ dominatrix.

Et ideo precipit geometre,^° ut figuret ei speculum ovalis
figure, vel anularis, vel prope hoc, quatenus omnes anguli
incidentie linearum venientium a corpore sperico in superficiem

1 P. obedient. ^ T. ilium.

^ P. execratiis. (Cf. Three Prose Versions of the Secreta Secretorum, ed.
Steele, pp. 8g and 92.)

* W. personartim. ^ W. Jieri.

^ W. om. nee durare. '^ W. om. these words.

^ T. conclusi lapides vel lampades ardentes vel coruscantes.

* P. ut. " P. Geometrie, T. geomete.

52 FRATRIS ROGERI BACON

concavam speculi sint equales. Sed geometer nescit ad quid
valeat hujusmodi speculum, nee scit uti eo. Sed experimen-
tator scit per hoc omne combustibile comburere, et omne
metallum liquare, et omnem lapidem calcinare ; et ideo omnem
excercitum, et castrum, et quicquid velit ^ destruere, et non
solum prope, sed in quacumque distantia voluerit,^

Similiter ei precipit facere alia mirabiliora isto, de quorum
aliquibus prius tactum ^ est in Mathematicis.

Eodem modo precipit astronomo ut eligat constellationes
certas, quas ^ experimentator vult, et ^ in eis facit opera, et
cibos, et potus ^ et medicinas, quibus potest personam omnem
et multitudinem ^ alterare, et excitare ad quecumque velit,
sine ^ coactione liberi arbitrii. Sed sicut cibus, et potus, et
medicine alterant homines in complexione, et in sanitate et
infirmitate,^ et in tantum complexionem alterant quod ^^ ani-
mus sequitur corporis incHnationem, licet non cogatur, sed
quod gratis velit ad quod complexio alterata inclinat. Ut sic
homo totus alteretur in sciencialibus, in ^^ moralibus, in con-
suetudinalibus et in omnibus, et^" iiat prudens, et gaudens, et
diligat bonos mores, et ^^ pacem, et justitiam ; [fol. 191, v] vel
ad contraria horum excitetur. Sic est hie. Et longe potentius
possunt fieri quando virtus celi concurrit specialiter cum ^^ his.
Et non solum opera, sed verba componit et profert in talibus
temporibus, que recipiunt virtutem celestem et virtutem anime,
et quatenus fortius alterent,^^ quam opera, dum durant. Quia
precipuum opus anime rationalis est loqui. Et ^^ quia verba
parum durant, nisi scribantur, ideo opera diutius.^'' Sed tamen
verba scribi possunt, et durabunt sicut opera.

Et ideo hec scientia principaliter et ^^ tanquam dominatrix
facit omnia ista, et Astronomia ei deservit in hoc casu, sicut

^ T. volnerit. - P. T. qnam voluerit.

3 P. pretactum est prius. T. tactum est : om. prius. Cf. pp. 18-9 above.

* P. quas ipse. ^ P. T. et tunc.

® P. om. et potus. ' P. om. et multitudinem. ^ P. shie tamen.

^ T. et in injirmitate. ^'^ P. quam. ^^ P. et (for in) : T. et in.

" P. ut. " X, om. et. !■* P. in.

15 T. que fortius alterant (for et quatetius, etc.).

16 P. T. sed. " P. T. diutius agunt. i^ 7, o^. ^;.

OPUS TERTIUM 53

deservit Medicine in electione temporum pro minutionibus et
medicinis laxativis, et in multis.

Et hic^ est origo omnium^ philosophicarum ymaginum, et
carminum, et caracterum. Et ideo hec scientia distinguit inter
hujusmodi, reperiens aliqua secundum philosophie veritatem
facta, et alia secundum abusum et errorem artis magice. Et
revolvit species artis magices,^ et separat eas a veritate philo-
sophie. Sed de his tactum est prius, precipue in hoc Opere,
ubi de linguis agebatur ; "^ et in 2° Opere,^ ubi de celestibus
agitur ; ^ in quibus locis dififusius locutus sum de his, et magis
ea explanavi."

Similiter imperat omnibus aliis scientiis operativis, ut ei
obediant, et preparent que vult, quibus utitur in admirandis
effectibus nature et artis sublimis ; quatenus hec scientia per
vias quasi infinitas possit omne adversum repellere, et omne
prosperum promovere.

Et hac scientia usus est Aristoteles quando tradidit mun-
dum Alexandro. Nam non potuit Alexander armorum potentia
subjugare mundum sibi, quoniam non habuit in exercitu suo
nisi 32 milia peditum et 4 milia equitum et ^ quingentos.
Non magis mirandum est quod vicerit mundum, quam quod
ausus fuerit ^ ipsum invadere cum tam parva manu. Sed
dictus ^^ Aristoteles fuit cum eo, qui tempus elegit aptum
aggrediendi mundum, et paravit ea^^ ingenia, et opera, et
instrumenta, et verba, et omnia que necessaria fuerunt victorie,
per vias sapientie ; propter quod primo congressu prostravit de
adversariis ^^ sexcenta millia hominum, et non amisit nisi centum
viginti equites et novem pedites. Etdocuit eum opera quibus
alteraret regiones, et civitates infortunaret, et infatuaret eas, ut
se juvare non possent,

Et tunc regiones male complexionis alteravit in bonam, ut

^ T. hec. " P. add. philosophantium. ^ T. magice.

* Cf. Opus Tert. (ed. Brewer), cap. xxvi.

' Perhaps the section on Astrology printed in Bridges, Opus Majus, i. 376-
403. (See Introduction.)

8 P. T. om. agitur. '^ T. explicavi.

8 W. om. et. (Cf. Orosius, Hist. Ill, cap. xvii.) ^ ¥.fiiit.

I'' P. T. dominiis. 11 P. ei. ^'■^ P. advcrsis.

54 FRATRIS ROGERI BACON

homines malarum complexionum reduceret ad bonas ; quatenus
per consequens reduceret eos ad bonos mores et ad^ honestas
consuetudines, et sic permisit homines vivere, et tamen ^ sub-
jectos. Unde Aristoteles sic dixit ei : Altera aerem hominum
malarum complexionum et permitte eos vivere. Nam aere
alterato, alteratur complexio, et ad alterationem complexionum
sequitur alteratio morum. Et hec fuit sapientia ineffabilis.

Et hac scientia mirabili utetur Antichristus, et longe poten-
tius quam Aristoteles, quia sciet plura longe quam Aristoteles ; ^
et ideo dividet mundum gratuito, ut dicit Scriptura. Nam
omnem regionem et civitatem infortunabit, et reddet imbellem,
et capiet omnes sicut aves inviscatas.

Et sic finitur sexta pars Maioris Operis.^

^ P. om. et ad.

' T. virtute (for tamen) : arte substituted in margin.

' P. om. quia — Aristoteles, * P. T. om. Et sic — operis. T. has explicit..

[De Morali Alias Civili Scientia.]

POST hoc extendi manum ad scientiam moralem, quam ^
Aristoteles vocat civilem, quia docet regere cives in
moribus et legibus, et pace, et justitia, ut vivant ^ sine
peccato, quatenus vitam futuri seculi feliciter consequantur.

Et hec scientia practica vocatur, et omnes alie dicuntur
speculative respectu illius, quamvis multeearum multa operen-
tur.

Praxis quidem operatic est ; sed operationes humane in
vita sunt precipue practice, quia omnes alie operationes sunt
propter eas, quia ad '^ bonum anime omnia que ad corpus et
ad bona fortune pertinent reducuntur.

Et ideo scientia de bono anime, diviso in virtutem et felici-
tatem, omnibus scientiis dominatur, et requirit usum et servi-
cium earum ; quia inutiles sunt homini, nisi quando ei
deserviunt * ad bonum anime consequendum.

Et ideo hec scientia ordinat de omnibus aliis scientiis, et
a quibus et quando debent doceri,^ et quomodo promoveri, et
qui sunt ^ qui in qualibet scientia sunt imbuendi ; quia non
omnibus omnia " valent, nee est quilibet idoneus ad quodlibet.

Hec igitur scientia habet partes sex principales :

Prima tangit ea que tenenda sunt de Deo, et de angelis, et
de demonibus, et de resurrectione corporum, et de gloria
bonorum in futura [fol. 192, r] beatitudine, et reprobatione
malorum in pena futuri seculi ; et de summo sacerdote, qui est
legis lator ; et quod earn recipiet '^ a Deo, et quod debet suc-
cessorem statuere, et de electione ejus in perpetuum, ut mundus
semper sit uni capiti subjectus, ne discordia accidat inter
civitates et regiones.

' W. quas. ^ P. duyant. ^ P. om. ad.

* P. deserviant. •'' P. edocere. ^ P. sint.

"^ W. om. omnia. * P. recipiat.

(55)

56 FRATRIS ROGERI BACON

Et in his que de Deo tangit, multa considerat, quorum
aliqua sunt prius demonstrata in Methaphisica et in ^ aliis
scientiis, et alia sunt solum hie verificanda. Omnis enim alia
scientia ei servit, et preparat veritates, et opera sapientie, et
instrumenta. Nam conclusiones aliarum scientiarum^ sunt
hie principia, quia hec est finis omnium scientiarum. Et ideo
quicquid in aliis docetur est propter istam. Unde non accipit
aliena, sed que sua sunt, sicut dominus accipit a servo quod-
cumque ei placet. Quia sicut servus, et omnia que servus
habet, sunt domini, ita omnes scientie ; et quecunque utilia in
eis versantur, sunt istius scientie ; ut imperet cuilibet quod det
ei quicquid fuerit necesse.

Docet igitur quod Deus sit, et quod Deus sit unus in
essentia, et trinus in personis, scilicet ^ Pater, et Filius, et
Spiritus sanctus. Et quod non possunt ^ esse plures dii. Et
quod ille est infinite potentie, et infinite sapientie, et infinite
bonitatis. Et quod non exivit in esse, nee desinet ^ esse, sed
quod semper fiiit et semper erit ; et quod produxit mundum
in esse de nichilo, et creavit spirituales substantias angelicas et
animas rationales ; et quod multi angeli ceciderunt in peccatum,
et deputati sunt pene infernali ; et quod boni remanserunt in
ordinibus suis novem distincti ; ^ et quod multi istorum custo-
diunt regiones, et singulas personas, et multa operantur circa
eos, in consiliis occultis," et instructionibus, et revelationibus,
et in defensionibus a malis,^ et hujusmodi quamplura. Et de
resurrectione, et vita duplici malorum et beatorum ^ satis loqui-
tur, et de purgatorio, et inferno. Et quod super omnia miran-
dum est et notandum, multa tangit de Domino Jesu Christo,
et de gloriosissima ^^ Virgine Maria, sicut expressas auctoritates
congregavi a diversis auctoribus ; et quod mundum redimeret
et salvaret, et judicaret tam demones quam malos homines, et
puniret sine fine, et glorificaret justos, et multa hujusmodi que
non possunt hie narrari. Sed non est mirum si hec et similia ^^

^ P. om. in. 2 -^Y. om scientiarum. >> P. om. scilicet.

* P. possint. 5 P. nee quod desinit. ^ W. distinctis.

'' P. et occultis. ^ P, et de/ensionibiis et tiialis.

" P. bononuH et vialonim. ^" P. s'loriosa. ^^ P. consimilia.

OPUS TERTIUM 57

locuti sunt/ quia apostolus dicit quod Deus ilHs revelavit :
atque viderunt libros Veteris Testamenti, et alios libros sanc-
torum ^ prophetarum Hebreorum ; ut librum qui vocatur
Testamentum Patriarcharum,^ et libros Esdre 3m et 4^, et
alios multos, in quibus sunt expresse prophecie de Christo.

Et similiter legerunt ■* libros philosophie, quos Adam et
iilii ejus, et Noe et filii ejus, et Abraham et successores ejus, et
Saiamon composuerunt. Nam totam philosophiam compleve-
runt dicti sancti, sicut historic narrant et sancti confirmant
et philosophi testantur;^ sicut probavi in 2» parte O peris
Primi.^ Et sancti semper converterunt '^ omnia scripta sua
ad sapientiam Dei ; et ideo elevaverunt philosophie potestatem
ad divina ; et tetegerunt propter utilitatem mundi multa de
Deo, que sunt communia theologie et philosophie. Et ideo
philosophi, qui fuerunt viri studiosi in omni sapientia, multum
perceperunt de divinis per hujusmodi libros sanctorum a prin-
cipio mundi. Et Sibillis mulierculis Deus multa de se revela-
vit : et ideo verisimilius ^ est quod philosophis,^ qui fuerunt
contemptores mundi hujus et omnium deliciarum corporis, et
qui non aspirabant nisi ad divina, quantum potuerunt, quam ^*'
illis Deus quamplura de suis sacris veritatibus ^^ revelavit. Et
hoc dicunt sancti, ut declaravi in Opere Primo, scilicet parte
2^, et 7a, scilicet in hac scientia morali.

[De Secunda Parte Scientie Moralis.]

Pars vero secunda hujus scientie moralis statuit omnes leges
publicas.

Et primo eas que ad cultum divinum pertinent.

2° eas que ad ^^ conjugium, et ^^ justiciam et pacem civium
€t regnorum optinendam. Et constituit omnia officia a
maximo usque ad minimum, ut nullus sit ociosus in civitate,
qui non ^^ faciat aliquid utile rei publice. Et ideo docet hec

^ P. om. sunt. " P. add. et. ^ P. prophetanim patriarcharnm.

* P. legunt. 5 P. attestantur. ^ Op. Maj. Pars. ii. 'cap. ix.

"^ W. convertunt. ^ P. verisimilis. ^ W. philosophi.

" P. quod. 11 W. virtutibus. 12 p, om. ad.

" P. et ad. 14 p_ ^,„-„_

58 FRATRIS ROGERI BACON

pars quod civitas dividatur principaliter in 4 partes : scilicet in
COS qui divino cultui vacare debent ; et secundo in sapientes
qui de omnibus temporalibus ^ ordinare habent ^ et judicare ;
et 3° sunt milites, qui exsequantur edicta publica per potestatem,
et observent^ pacem et justitiam, refrenando malos et discolos
qui perturbant bonum commune ; et 4" est populus, qui distri-
buatur secundum officia et artes diversas rei publice utiles ; et in
quolibet officio sit prelatus constitutus, ut omnia ordinentur.

Et docet hec pars quod expellantur omnes artes que im-
pediunt bonum commune; ut sunt ars furandi, et ludendi ad
talcs, et hujusmodi, et sodomite, et fornicatores, quia hii
impediunt bonum prolis hereditarie * et corrumpunt civitatem.

Et multa ordinat hec pars hujus scientie. Nam magna est
hec pars secunda. Et sub hac continetur jus civile quod est
in usu laicorum.^ Et de hac parte philosophic fuit extractum,
sicut ^ auctores docent. Et patet quod '^ in hac parte philo-
sophic docetur per causas et rationes legum ; jus civile accipit
[leges] ^ absolute, sine causarum et rationum sufficienti assig-
natione.

[Fol. 192, v]. Nam populus laicorum non indiget rationed
ad quodlibet statutum juris ; sed sufficit ei scire quod ita
statutum,^** et quod rationes et cause omnium sufficientes
habundant apud sapientes qui sciunt juris originem. Sicut
enim carpentator ^^ utitur figuris, et angulis, et lineationibus, et
causas ac rationes horum non assignat, sed geometer ; sic est
de jurecivili laicorum,^^ quod fundatur super sapientiam traditam
in libris philosophorum de hoc eodem jure.

Nam philosophia habet causas omnium et rationes suffi-
cienter ^^ dare. Et quamvis carpentator causas et rationes
operum quibus utitur ignoret, tamen bene scit quod recte facit,
et quod opus suum potest demonstrari per causas et rationes
geometric.

'^ T. om. temporalibus. -F. debent. ^ F. conservent.

* W. hereditare. '" P. Latinorum [Op. Maj., II., 253, Lathwrumy

•^ P. ut. ^ P. om. quod. * P. W. om. leges.

8 W. om. ratione. ^" P. sancitum est.

11 P. Carpentaria : W. carpentatoria (?). ^- P. Latinorum^

"W. sufficit.

OPUS TERTIUM 59

Similiter et ^ hie populus utens jure civili ^ scit quod recte
operatur secundum ipsum, et quod omnia habent rationes ^ et
causas penes sapientes qui condiderunt et adinvenerunt prime
jura.*

Et ideo jus civile populi laicalis non differt a jure civili
philosophico, nisi quod jus civile laicorum est mecanicum, et
jus ^ philosophic est sapientiale, quia causas et rationes habet
secum, quas ^ jus populare non requirit.

[De Tercia Parte Moralis Philosophie.]

Tertia pars moralis philosophie consistit in honestate vite
cujuslibet preter observantias legis publice. Nam oportet quod
homo vivat in virtute, et nitatur vicia declinare. Et hie doce-
tur que sunt virtutes, et quot, et que sunt proprietates earum
laudabiles, et efifectus, et utilitates magne, tam in hac vita
<juam propter futuram, ut homines alliciantur de facili ad
amorem et usum virtutum ; et hec docentur per rationes vivas,
et per auctoritates electas, et per exempla pulcra, et per ele-
gantem modum scripture ; ut delectatio magna oriatur in
cordibus eorum qui legunt banc partem hujus scientie. Et per
oppositum exponuntur '^ que et quot sunt peccata, et que sunt
male proprietates eorum, et perversi efifectus, et fines mali, tam
in hac vita quam in ^ futura. Et afferunt ^ rationes, et auc-
toritates, et exempla efficaciter ad ista. Et hec pars nobilis
docet contemnere superfluitates divitiarum et deliciarum ^** et
honorum ; et docet quod homo debet ^^ uti prosperis in humili-
tate et modestia, et quod sit fortis et patiens in adversis ; et
docet quod homo debet ^^ esse clemens ad subditos, ut in omni
mansuetudine et humanitate regat eos, et pietate paterna corri-
gat errantes, non tirannidis crudelitate.

Unde docet quomodo prelatus ad inferiores se habeat, et
quomodo princeps ad subiectos ; ^^ quomodo paterfamilias ad
suos, quomodo magister ad discipulos se debet habere, in pro-

1 P. om. et. 2 p_ Qj^_ civili. ^ P. rationem

* P. ipsa jura. ^ P-jus civile. ^ P. quod.

^ P. exponihir. ^ P. om. in. " P. afferuntur.

^« P. om. et deliciarum. " P. debeat. i^ p_ subditos.

6o FRATRIS ROGERI BACON

videntia, et regimine utili et pio, et correctione mansueta et
dementi.

Et quia hie est ^ philosophorum persuasio mirabilis, et
utilis, et magnifica, et ignota, ideo copiosius scripsi de hac
parte. Et multum debent Christiani confundi, quando vir-
tutum elegantiam necligunt, quam philosophi infideles toto
posse sunt experti. Et ideo utilissimum est nobis ut videamus
sapientiam mirabilem quam Deus eis dedit ; secundum quod
dicit Apostolus Senece in epistola : '■^ Perpendenti ^ tibi reve-
lata sunt que paucis divinitas concessit. Magna nobis et
facilis persuasio honestati * vite induitur,^ cum homines sine
gratia nos, in gratia ^ nati et nutriti, videmus assecutos fuisse
de vite sanctitate ineffabilem dignitatem. Scripsi igitur de
virtutibus et viciis primo in universali. 2° descendi ad quedam
in particulari, propter gloriosos libros quos inveni. Tractavi
igitur ea que pertinent ad mansuetudinem, et clementiam, et
magnanimitatem, et de ceteris virtutibus que his conveniunt,
qui sunt in potestate constituti, qui sunt prelati et principes.

Cujus causa duplex fuit : Una quod nobiliores libros reperi
de hac materia. Alia est quod scribo illi qui omnibus prelatis
et principibus suprafertur, et omnes habet regere, et omnibus
consulere, et cunctos reducere ad regimen populi pacificum et
salubre.

Et quia vicium maxime repugnans illis qui presunt est ira,
quia tollit omnem virtutem que est necessaria regimini ; et ubi
ira cum potestate est, omnia pereunt, ut vult Seneca ; '^ et vide-
mus propter iram cum potestate totum mundum turbari, et
omnem rem publicam quassari, et omne regnum ^ desolari,ideo
scripsi habundancius de hac materia. Et non solum propter
hoc, sed quia fere omnem hominem deducit hoc vicium ad
perniciem, et cogit rumpere pacem cum omnibus,'* etiam ^^ cum
amicissimis. Nam iratus non parcit ^^ patri, nee matri, nee
domino, nee amico ; sed omnes dehonestat eontumeliis, omnes

1 P. om. est, 2 Episf. xiv. (ed. Giles, Cod. Apocryphus Novi Test,, p. 508).

2 P. Preprudenti. * P. honestate. ^ P. inducitnr,
^ W. om. nos in gratia. "^ P. add. siciit scribo. ^ W. regimen,

' P. hominibus. i" W. et for etiam. " W. om. parcit.

OPUS TERTIUM 6t

impetit injuriis, et seipsum periculis quibuslibet exponere non
omittit, et^ Deum blasphemare non veretur. Hoc igitur est
vicium per quod homo amittit seipsum, et proximum, et Deum.
Et ideo philosophi scripserunt plus de hoc vicio quam de aliis.
Inter quos elegantissimus philosophus "^ Seneca conscripsit tres
libros nobiles, quorum sententiam collegi diligenter, addensalia
de Hbris suis et aliorum.

Et certus sum quod non est homo mortalis tam iracundus
quin abhorreret irasci, si in promptu haberet sensum eorum
que scripsi. Quia tanta potestate rationum pulcrarum, aucto-
ritatum solemnium, exemplorum sublimium vallata sunt, per
Senecam maxime, quod omnem hominem cogerent ad man-
suetudinem, et clementiam, et ad omnem humanitatem. Et
hec^ correxi diligenter, et posui signa exterius [fol. 193, r], ut
facilius electiores sententie notarentur. Deinde, intuli multa
alia preclara de magnanimitate, et constantia animi, et patientia
in rebus adversis, et de contemptu earum, et de vite perfectione,
quam Seneca vocat beatitudinem, et de tranquillitate animi
obtinenda, et de multis aliis, in quibus posui sententias multo-
rum librorum Senece, qui optimi sunt,et rarissime inveniuntur.
Sed hec alias non potui corrigere propter superfluitatem occu-
pationum. Et ideo nunc * mitto exemplar correctum, ut
Johannes cum suis sociis corrigat '" ea que remanserant in-
correcta.

[De 4a Parte Moralis Philosophie.]

Ouarta pars moralis philosophie est domina aliarum et
meliorquam omnes ille ; immo, melior" quam totum residuum
philosophie ; et ideo ei quodam speciali modo subjiciuntur
omnes partes philosophie et serviunt utiliter.'^ Et hec est que
sectas revolvit, ut tandem unam inveniat que salutem humani
generis sola contineat. Philosophi vero super omnia fuerunt
de hac inquisitione solliciti et totam sapientiam suam ad banc
ordinaverunt, scientes quod una debet esse que deducit homi-

^ P. etiam. - P. om. philosophus. ■* W. om. hec.

* W. non (for nunc). '' W. covrigant.

'^ P. W. melius. '' P. serviitntiir universaliter.

62 FRATRIS ROGERI BACON

nem ad beatitudinem alterius vite ; que beatitudo est status
omnium bonorum aggregatione perfectus, omnem miseriam et
adversitatem excludens. Et ad banc sectam inveniendam
Aristoteles in libro suo de Politica descendit, revolvens ^ leges
singularum civitatum et regionum, et fines illarum legum, ut
per honestatem et utilitatem legum et sublimitatem finis eli-
gat legem que excellat omnes. Nam propter finem omnis lex
statuitur ; et est illud quod a civibus et incolis regnorum prin-
cipaliter desideratur ; et hoc summum bonum quilibet sibi ^
constituit, secundum cujus proprietates lex ipsa consistit. Et
nos Christian! credimus quod nostra lex sit ilia sola que hominis
continet finalem salutem.

Alie vero nationes necligunt legem nostram et contenti
sunt aliis modis vivendi. Et certum est nobis quod errant, et
tamen nos sumus pauci respectu illarum ^ nationum. Et pauci
etiam sunt Christiani qui legem Christi observant, quamvis
multi habeant * nomen christianum. Nam quidam sunt heretici,
quidam scismatici, quidam peccatores in peccatis communibus
viventes, ut in luxuria, gula, avaricia et aliis, qui habent fidem
extiiictam et mortuam, secundum beatum Jacobum. Quidam
vero sunt boni, sed imperfecte sapiunt fidei veritatem. Quidam,
licet rarissimi, sapientiam legis adepti sunt, secundum quod •''
dicit Apostolus se loqui inter perfectos. Boni igitur sunt " in
statu salutis, et isti sunt ' paucissimi respectu malorum Chris-
tianorum, et nulli sunt respectu eorum qui sunt extra statum
salutis, quoniam hii sunt mali Christiani et omnes alie nationes
infideles. Totus igitur mundus fere est in statu damnationis,
indigens reduci ad legem veram. Et boni temptationibus
diaboli continue^ debellati, atque humana fragilitate sepe
deducti," indigent confirmari et roborari in sua lege, ut ^^ videant
ne cadant in errorem. Atque cum imperfecti in statu salutis
consistentes sunt plurimi respectu perfectorum, utile est et
dignum utexcitentur imperfecti ad vias sapientiales perfectas,^^

^ W. revolutiones. ^W, om. sibi, ^ P. aliarum.

^ P. habent. ^ P, qjiam (for seainditm quod), i Cor. ii, 6.

*> P. qui sunt, " P. om. et isti su?it. ^ P. om. coyitiime.

^ P. debilitate . . . devicti. ^" W. om. lege, ut. ^^ W. imperfectas.

OPUS TERTIUM 63

ut eorum meritum crescat, et premium finaliter augeatur. Sed
istis tribus utilitatibus nichil potest comparari, scilicet : ut
totus mundus ad veritates ^ legis, in qua sola est salus humani
generis, reducatur ; et quod contra omnem temptationem ho-
mines confirmentur ; et quod imperfecti ad noticiam veritatis
perfectam attingant. Nam hie salus totius humani generis
invenitur, et damnatio eterna excluditur. Hec autem tria docet
hec pars moralis philosophie. Nam non solum legem veritatis
probat sine contradictione, sed sic eam docet roborare et tam
perfectis sententiis concludi, ut nullus mortalis, potestatem
hujus scientie considerans, valeat repugnare veritati ; quin
etiam robur magnum capiat, ut omni temptationi resistat et
efficaciter ad omnem perfectionem sapientie fidei excitetur.

4° etiam valet hec sapientia, ut homo fidelis habeat unde
rationem reddat de fide sua, ne derideatur ab infidelibus.
Beatus enim Petrus, in Epistola prima, vult quemlibet debere
rationem scire proponere pro fide sua : et quoniam auctoritas
Petri non potest refelli, ideo quod dicit beatus Gregorius :
" Fides non habet meritum, ubi humana ratio prebet experi-
mentum," ^ est ^ intelligendum : Ubi homo innititur rationi
solum, vel principaliter ; et '^ ubi homo innititur rationibus ^
non ® fundatis super radices '^ fidei. Sed sic non procedit hec
persuasio quam hec scientia docet, quia nititur probare quod
revelationi credendum est [fol. 193, v], quam revelationem
vult potenter juvare per rationes consurgentes ex revelationis
proprietate, sicut videbitur^ suo loco. Et ideo hec scientia,
que hec 40"^ dat, est nobilior, et pulcrior, et melior aliis. Et
oportet quod omnium scientiarum virtutem in suum usum re-
quirat, unde ^ ei serviant in omni sapientie potestate, tam in
operibus sapientie quam in ipsis veritatibus ^° speculativis : et
ideo comprehendit in se omnem ^^ dignitatem.

Ad banc vero persuasionem secte fidelis due vie sunt : Una

1 p. veritatem.

^Greg. Horn. XXVI. in Evang., cf. Th. Aquin. Summa, I, qu. i, art. 8.

^ P. om. est. * P. 7it (for et). ^ W. super rationibus.

^ P. om. non. ^ P. rationes. ^ W. videtnr.

^ P. ut. 10 P. virtutibtis. "P. omnium.

64 FRATRIS ROGERI BACON

est ^ per miracula, de quibus nullus potest presumere, quia
supra nos est hoc genus persuadendi, et non est in hominis
potestate. Et ideo cum Deus vult omnes homines salvos fieri,
et^ neminem perire vult, et sua bonitas est infinita, semper
relinquit aliquam viam possibilem homini, per quam excitetur
ad inquisitionem sue salutis ; quatinus qui banc viam velit con-
siderare, habeat posse ad hoc, et ^ ut per eam excitatus, videat
manifeste quod debeat querere ea que ultra banc viam requir-
untur, quatenus sciat per banc quod revelatio est ei necessaria,
sicut cuilibet et toti mundo.

Unde usque ad bunc gradum veritatis de se pervenire
potest omnis homo, sed non ultra. Et ideo bonitas divina
ordinavit revelationem fieri mundo, ut bumanum genus salvetur.
Ceterum bee '^ via que precedit revelationem est homini data,
ut etiam justo judicio damnetur finaliter qui illam non vult
considerare, neque querere veritatem pleniorem. Unde Apos-
tolus ad Romanos dicit quod homines ° inexcusabiles sunt, si
negligant veritatem Dei, quia omnibus in universali eam re-
velavit, et per banc revelationem universalem possunt con-
vincere,^ quod ei servientibus juxta revelationem universalem
non denegabit specialem revelationem, que sufificiat ad salutem.
Hec igitur via, que revelationem precedit specialem, est sapi-
entia philosophic, quia hec sapientia sola est in potestate
hominis, supposita tamen quadam divina illustratione, que
omnibus communis est in bac parte : quia Deus est intellectus
agens in animas nostras in omni cognitione, ut prius ostensum
est. Et hoc pbilosopbi morales docent. Nam considerationem
de probatione secte deducunt usque ad revelationem specialem,
et ostendunt quod revelatio necessaria est, et a quo debet re-
velari, et cui.*" Nee mirum si sapientia philosophie est bujus-
modi, quia hec sapientia non est nisi quedam generalis revelatio
facta mundo, quia omnis sapientia a Deo est, ut prius dictum est
et ostensum, precipue in parte 2^ Majoris Operis, et tactum est
in hoc Opere.'^ Sed tamen nos sumimus revelationem

1 P. om. est. - P. om. ct. ^ W. hec ; om. et.

^ P. om. hec. = P. omnes (for homines). Rom. ii, i.

^- P. conjiccrc. ' W. etc. ^ Op. Tcrt.. ed. Brewer, p. 74.

OPUS TERTIUM 65

specialem, cum dicimus preter philosophiam haberi revela-
tionem.

Modum autem philosophie in hac inquisitione secte fidelis
descripsi sub compendio in Opere Majori. Et ibi dixi quod ^
hec persuasio debet primo fieri sapientibus qui presunt " in
consiliis principum et vulgi ; quibus sapientibus cum persuasum
sit, jam in eis persuasum est principibus et populo, quia talium
sapientum consiliis principes et populus ^ diriguntur, Et ideo
hec persuasio est * sapientialis non vulgaris, sed plena omni
sapientie potestate, cum magna tamen facilitate persuasionis,
apud illos qui in sapientie magnalibus sunt fundati. Posui
igitur in universali banc persuasionem, et in summa ; quia hoc '
sufficit ad intentionem quam hee " scripture preambule requir-
unt. Et tamen multiplex probatio inducitur ; sed plenior
potest afferri, cum fuerit opportunum.

Et primum quod ad hoc requiritur est quod videatur'^ que
sunt secte, et quot principales, in hoc mundo, ad quas tam
multitudo quam persona quelibet inclinetur. Hoc enim
necessarium est ut certitudinaliter una ^ que prevalet eligatur.
Sunt autem sex secte, et non possunt esse plures, usque ad
sectam Antichrist!. Et divisio sectarum accipitur tripliciter : ^
Uno modo, a parte finium suorum ; nam qualis est finis, talis
est secta. Fines vero simplices sunt sex, scilicet : voluptas,
divitie, honor, potentia, fama nominis, et felicitas vera alterius
vite,^" Ethisfinibus simplicibus respondent leges sex simplices.
Sed fines compositi sunt plures. Nam unus componitur ex
omnibus aliis,^^ alius ex paucioribus secundum combinationes
varias ; et Aristoteles, in Politica sua, i.e.-^^ in scientia civili,^^
revolvit has leges simplices et compositas, ut destruat eas que
male sunt, et unam, que perfecta est, certificet. Et Alphara-
bius, in libro de Scientiis, et Avicenna, in Radicibus Moralis
Philosophie, et tota familia Aristotelis eum exponit et con-
firmat ^* in hujus legis certificatione.

^ W. om. quod. ^ P. sunt. ^ p_ pgpuH^

^ P. om. est. 5 P. hie. 6 p, /j^^.

' P. videantur. ^ P. ea. ^ W. multipliciter ,

1" P. seculi. 11 P. ex hominibus his. i^ P. et.

1^ P. legnm (for civili). '^ P. conformat.

VOL. IV. 5

66 FRATRIS ROGERI BACON

Alia divisio legis penes nationes invenitur. Nam nationes
que notabiliter differunt in ritu sunt 6: [fol. 194, r] Ut
pagani, idolatre, Tartari, Saraceni, Judei, Christiani.

3a divisio est penes virtutes planetarum, que mundum hunc
alterant in omnibus naturalibus proprietatibus, et complexiones
hominum singulorum causant, et per consequens excitant
quemlibet ad consuetudinem et ^ sectam aliquam, licet non
cogant, sicut prius satis dictum est et verificatum in Opere
Majori, ut in omnibus salvetur libertas arbitrii, licet fortiter
inclinetur et excitetur mens humana per complexiones alteratas
ex virtutibus stellarum, quatenus velit sequi complexionem et
illas virtutes, sed tamen gratis, salva per omnia arbitrii liber-
tate. Hoc quia sufficienter est expositum in aliis, nunc sup-
ponatur. Secundum hec igitur, philosophi investigaverunt
sectas 6 ex conjunctione Jovis cum ceteris planetis, et appro-
priaverunt eas predictis gentibus, secundum pulcras rationes,
ut exposui in parte 4.^^, ubi comparavi mathematicam ad Eccle-
siam, propter confirmationem ^ fidei christiane, quam astronom i
vocant mercurialem, ex conjunctione Jovis cum Mercurio ; non
quod a planetis causetur, sed sunt signa ; nee quod homines
fiant Christiani per virtutem planetarum, sed per Dei gratiam,

Sicut enim facta Hebreorum fuerunt signa hujus legis
christiane, sic et celestia, ut tota creatura attestetur huic legi
imperiali ; ^ sicut stella in ortu Domini apparuit, non ut causa,
sed ut signum.

Similiter gratia Dei facit Christianos, sed tamen nichilo-
minus complexiones hominum. * excitant eos ad diversos
mores et leges. Et quidam ^ ex complexione sua facilius
recipiunt aliquam legem, et firmius adherent ; unde complexio
cooperatur gratie Dei ; ^ sicut videmus quod aliqui ex bonitate
complexionis sunt benigni et pacifici, et illi ^ ex bonitate com
plexionis servant facilius pacem suam et aliorum, quam gratia
Dei facit principaliter.

Sed rationes harum trium divisionum date sunt in Opere

^ P. et ad. 2 p_ propter gloriosam conformationem.

^ W. has mercuriali written above imperiali. •* P. hominis.

^ P. quidem. ^ W. unde comparatur gratie Dei. ^ W. illius.

OPUS TERTIUM 67

Primo, et maxime illius que fit per astronomiam, turn ^ quia
pulcrior est et magis extranea. Item assignata est ibi com-
paratio harum sectarum, quomodo sibi invicem ^ correspondent
juxta proprietates suas ; ut numerus sectarum et ratio cujus-
libet plenius videatur.

Revolutis his sectis, consequenter descendi ad electionem
illius que tenenda est. Et ^ omnis secta Deum ponit et cultum
ejus, et quantum de Deo sentit, tantum habet de veritate ;
ideo prima consideratio est in hac parte ut stabiliatur Veritas
universalis circa esse Dei, quatenus in summa sciantur pro-
prietates divine. In quibus omnis homo recepta persuasione
certa habet de facili concordare.

Nam veritates speciales circa esse divinum, ut quod sit
trinus in personis, scilicet Pater, et Filius et Spiritus sanctus,
et quod Filius sit incarnatus, et hujusmodi, non debent hie
tractari, nee requiruntur hie, sed inferius habent explieari suo
loco.

Probavi igitur quod nullus sapiens potest negare quin Deus
sit causa prima, ante quam non est alia, quia * semper fuit, et *
semper erit ; habens infinitam potentiam," et infinitam boni-
tatem, et sapientiam infinitam ; qui creavit omnia, et gubernat,
€t cuilibet rei tribuit sue bonitatis influentiam secundum quod
capax est ; qui est unus solus, extra quern non est alius ; qui
est benedictus in secula seculorum. Persuasiones '^ igitur
faciles ad has proprietates divinas * induxi, quibus tamen alie
multe possunt multiplieiter addi cum fuerit opportunum.

Deinde, ex hac radice processi ad hoe quod oportet quod '
homo faeiat voluntatem Dei.

Et primo propter infinitatem majestatis, que intelligitur
ex infinitate potentie et essentie. Unde propter infinitatem
majestatis, debetur ei reverentia infinita.

Et 2° similiter, propter infinitatem bonitatis, debetur ei
devotio infinita.

1 P. tamen ; W. tamen corrected to turn. ^ P. adinvicem.

•* P. Et quia. ^ P. que. ^ W. cm. et.

^ P. add. et essentiam. "^ W. Proprietates.

* W. cm. divinas. ^ P. ut.

68 FRATRIS ROGERI BACON

Et 30, propter infinitam sapientiam, debetur ei contemplatio
infinita. Et hec tria, scilicet reverentia, devotio et contem-
platio, sunt tres radices cultus divini.

4a vero ratio, quare ei sinceritas cultus debetur,^ est propter
beneficium creationis.

5 a propter beneficium conservationis in esse nature.

Et 6a est propter beneficium future felicitatis, quam pro-
misit eius obedientibus.^

Et 7a 2 est quod non obedientibus * minatus est penam
eternam.^ Et induxi auctoritates philosophorum ad hoc, et
rationes per immortalitatem hominis fiaturam, tam in corpore
quam in anima.

Et cum oporteat hominem facere voluntatem Dei, tunc *
necesse est quod eam agnoscat.'*' Sed ostendi quod homo de
se non potest scire voluntatem Dei, [fol. 194, v.] nee deberet ^
velle per se certificari. Et ideo oportet quod Deus ^ revelet
homini voluntatem suam, et hie est pulcra consideratio, et
salubris, et facilis ^'^ et efficax. Nam diversitates ^^ sectarum
in humano genera ostendunt quod homo de se non potest
venire ad veritatem, et quod ^'^ errat^^ in noticia creatur-
arum sensibilium, et non potest minimam creaturam cogno-
scere ut oportet. Et hoc dicunt ^* Aristoteles, et Avicenna,
et Alpharabius, et omnes philosophi. Quoniam intellectus
humanus se habet ad divina sicut oculus vespertilionis ad
lucem solis, secundum Aristotelem ; ^^ et secundum ^^ Avicen-
nam, sicut surdus a nativitate ad delectationem armonie ; et
secundum Alpharabium, sapientissimus homo in sapientia
sua ^'^ se habet ad sapientiam Dei, sicut puer indoctus ad sa-
pientissimum hominem. Et multa inferunt propter que
oportet quod fiat revelatio secte. Et si homo posset hoc scire

^ P. debcatur. ^ P. promittit obedientibus ei. ^ P. Septima (om. et).

* P. add ei. ^ P. om. eternam. ^ P. om. tunc.

"^ P. quam eam cognoscat. ^ P. debet. ^ W. om. Dens.

1" P. om. et facilis. ^ P. diversitas. ^' P. W. quia.

^^ W. errant. "^* W. om. dicnnt.

^5 Met. I., cap. i. (a). Cf. Opus Majjis, II, 384 : Jourdain, Recherches, 435.
1^ W. om. seantdum. Cf, Avicenna, Met. tract. IX, c.7, " et similiter surdi
circa sonos ordinatos ". ^"^ P. humana (for sua).

OPUS TERTIUM 69

per se, adhuc non deberet hoc velle ; imo, deberet erubescere
velle de his propria auctoritate inquirere et certificare, propter
hoc quod Deus auctor istarum veritatum,^ quia ^ in infinitum
excedit dignitatem hominis, Et quia hec que ad sectam
pertinent sunt infinite dignitatis, ut ea que de Deo credenda
sunt, et de vita futura, et hujusmodi, ideo ^ homo debet se
omnino reputare indignissimum ad certificandum de his.

Et propter hoc 3° concluditur quod Deus revelabit * hec,
quia sua majestas infinita requirit ut ei serviatur per notitiam
sue voluntatis factam homini. Et ideo si ^ per hominem fieri
non potest, oportet quod fiat *"' per ipsum Deum. Et similiter
sapientia divina, que est infinita, hoc requirit. Nam infinitas
sapientie non posset pati deordinationem creature respectu
Creatoris, scilicet quod non serviret ei : et ideo oportet quod
Deus revelet, cum aliter sciri ''' non posset. Et bonitas infinita
hoc idem concludit, quia si creatura non serviat ^ Creatori,
cum teneatur ad hoc multipliciter, oportet quod puniatur
infinita pena, et careat bono vite eterne infinito, ut prius
habitum est. Cum ergo homo non potest de se scire qualiter
Deo serviat, non sustinebit divine bonitatis pietas infinita quod
homo sic invitus et ignorans confundatur.

Et post hoc consideravi, quod cum revelatio secte fidelis
deberet ^ a Deo fieri, tunc fiet solum uni legis latori perfecto,
qui presit mundo sub Deo, et qui de successore suo perpetu-
ando ordinet necessario. Nam aliter hereses et divisiones
fierent, et quilibet legis lator suam legem zelaret, et populus
ei subjectus.^*'

Item unus est Deus, et humanum genus est unum. Ergo
sapientia Dei revelanda ^^ homini erit una, et per unum com-
municanda mundo.

Item, in omni genere est unum ad quod omnia reducuntur,
ut Aristoteles dicit, et omnis multitudo ab unitate procedit.

^ W. virtutiun. ^ P. qui. ^ P. et ideo.

* P. revelavit. ^ W. om. si. ^ P. sit.

' v. fieri. 8 p, servit. » P. debet.

" Duhem proposes to supply erraret. It is not found in either of the MSS.

^^ P. revelata.

70 FRATRIS ROGERI BACON

Item cum secta a Deo alicui revelata sit perfecta, ergo ilia
sufficit, et unus legis lator sufficit, cui omnes subjiciantun
Ergo non debent esse plures. Consequentia hec patet 8° ^
Phisicorum ; et hoc est quod Avicenna et Alpharabius pulcre
decent. Et quod ^ illi credendum est sine dubitatione, quando
fuerit probatum quod ipse receperit legem a Deo.

Et cum ita sit,^ tunc investigavi modos quibus certificetur
legis lator verus et perfectus. Et processi sic : Primo con-
vincens sectam paganorum et ydolatrarum, propter multitudi-
nem deorum, et quia creaturas colunt, et hec prius reprobata
sunt ; et similiter per communem consensum aliarum sectarum,
sicut * Imperator Tartarorum fecit ante se constitui Christianos,
Saracenos et ydolatras, et confusi sunt ^ ydolatre.

Nam secta Tartarorum, et omnis alia a duabus, ponit unum
Deum verum in cells, qui creavit omnia, et cui servieadum est.
Et etiam licet Tartari unum Deum colant, tamen declinant ad
ydolatriam in duobus articulis, quia ignem colunt, et limen
domus, ut exposui ; et non habent sacerdotes, nisi philosophos,
et credunt quod philosophia sit vera secta. Sed probavi quod
non, Et ipsi inclinantur*' ad sectam Christianorum recipiendam,
sicut explicavi. Et patet satis quod ^ hee 3es secte nulle sunt.
Sed alie 3^5 sunt magis rationabiles, scilicet lex Christi, lex
Moysy, et lex Machometi.

Sed primo patet quod philosophia dat testimonia preclara
de ^ lege Christi, et magis laudat ^ earn, ut patet ex his que
exposui in parte Mathematice comparata ad ecclesiam Dei.^*^
Nam ibi reperitur per astronomic potestatem quod nobilior est
lex Christiana, et ideo preferenda. Sed una tantum debet
esse secta salutis, ut hie exposui : ergo ilia erit Christiana,
[fol. 195, r] Item philosophia revolvit omnes articulos prin-
cipales ^^ secte nostre, sicut declaravi in prima parte Moralis
Philosophie, et ponit Christum ^^ esse Deum et hominem, etc.^'

1 p. ex octavo. " P. Et qui. ^ P. ista sit.

* P. quia sicut. ^ W. confuse; om. sunt. ''P. inclinant.

'' P. que. 8 P. pro. "^ W. laudant.

^" P. ad. Ethtcam. ^' P. om. principales.

1* W. ipsum. 13 P. om. etc.

OPUS TERTIUM 71

Sed philosophia non dat articulos aliarum sectarum. Cum ergo
philosophia sit previa secte, et ad earn terminatur, at disponit
per veritates consimiles, et investigat, oportet quod secta
Christi sit ilia quam philosophia nititur stabilire. Et hoc
patet evidenter, cum ponat Christum esse Deum et hominem.
Sed si Deus est, lex ejus sola tenenda est.

Ceterum philosophia non solum dat testimonium legi
christiane, et veritates illius legis tangit, sed reprobat alias
duas, sicut patet per Senecam in libro quem fecit contra
Judeorum ritum ; ^ et per Avicennam qui redarguit Macho-
metum, quod non posuit gloriam anime, sed corporum ^ ; et
Albumasar qui precise determinat destructionem istius legis et
ponit annum.

Item per Sibillas patet quod lex Christi sola est.^ Nam
ilia tangit articulos fidei nostre, et ponit Christum esse Deum,
et omnes nationes dant reverentiam dictis * Sibillarum, quia
patet quod per^ revelationem divinam habuerunt, et non pe*
sensum humanum. Ergo cum Christus sit Deus secundum
eas, ejus sola lex habenda est.

Postea descendi ad leges magis in particulari. Nam secta
Judeorum non habuit finem in Moise, sed exspectant Messiam ;
sed hie est Christus ; quod declaravi per prophesiam Danielis et
per Esdram,' et per Testamenta Patriarcharum — et respondi ad
objectionem de libris apocriphis, — et per Josephum manifeste,
et per hoc quod in tempore Christi cessavit sacerdocium eorum,
et regnum, sicut fuit promissum ^ eis. Et si bene consideremus
scripturam, inveniemus quod secta Judeorum, prout fuit in
usu^ eorum ad litteram, fuit secundum se irrationabilis, et
abhominabilis, et importabilis, et Deo ^ displicens, sicut ^" ex
multis locis scripture ^^ patens est, ut ^^ tetigi in Opere Majori.

1 Not extant.

^ Avicen, Metaph., tract. IX, cap. vii. : " Lex enim nostra quam dedit
Mahometh ostendit dispositionem felicitatis et miserie que sunt secundum
corpus ".

' Cf. Op. Maj. II., cap. xvii. ■* W. om. dictis.

° P. om. per. ^ P. per prophetam Danielem, Esdram.

' P. sictit promissum est. ^ P. in visit. ^ P. idea

1" W. sed. 11 P. om. scripture. ^- P. et.

72 FRATRIS ROGERI BACON

Et etiam non promittit ad litteram et secundum sensum vulgi,
nisi terrena principaliter, et temporalia, et corporalia ; sed lex
vera transmittit nos ad spiritualia, et ad celestia, et eterna, ut
patet ex predictis. Manifestum est igitur quod hec lex Judeo-
rum litteralis non est comparanda legi christiane, sed ei cedit.
Ergo Christiana lex tenenda est, quantum est ex hac parte.

Similiter vero convenit ^ in particulari descendere^ ad legem
Machometi. Nam Machometus dicit ^ Christum natum de
Virgine, afflatu Spiritus sancti ; et prefert eum super omnes
prophetas. Cum ergo una lex sit tenenda, et unus legis lator,
ut probatum est prius, tunc melior est tenendus, et hie est
Christus.

Ceterum philosophia non dat testimonia huic secte ; immo,
reprobat eam, sicut patet per Avicennam in Radicibus Moralis
Philosophic, et per alios.

Item dicunt et * contestantur quod deficiet, et ponunt
tempus determinatum ad hoc, ut superius annotavi et in Operi-
bus expressi.

Item hie legis lator fuit adulter vilissimus et fornicator,
sicut patet in Alcorano. Sed adulterium et fornicatio sunt
contra jura nature, et contra omnem legem Saracenorum, et
contra philosophiam, sicut Avicenna docet in tractatu me-
morato.

Sed si descendamus interius ad has sectas, inveniemus
majorem evidentiam. Et oportet tunc in primis statuere ut
concedantur concedenda, et negentur neganda, communiter ^
ex omni parte. Omnes autem nationes et gentes et leges
fundantur super historias famosas apud quamlibet gentem. Si
ergo volumus uti historiis nostris pro lege nostra, oportet nos
in disputatione supponere historias aliorum. Et hoc facto,
considerabimus que sunt in historiis legalibus vulgata apud
Christianos, et Judeos, et Saracenos ; et inveniemus quod
oportet Christum preferri, et legem suam solam teneri. Nam
si nos ^ concedamus historias eorum, concedent nostras. Sed
tunc poterimus per dignitatem legis latoris, et per dignitatem

1 P. contingit. " P. descendeiite. ^ P. docet.

^ P. quod (for et). ^ P. om. commtmiter. ® W. om. nos.

OPUS TERTIUM 73

legis/ et per testimonia, et miracula, et multis modis probare
quod lex Christiana sola tenenda est. Concedamus igitur
quicquid ipsi habent ex historiis suis, ut ipsi concedant nostras,
Et dicamus quod nostra evangelica historia dicit, quod nullus
surrexerit ^ major Joanne Baptista, ergo nee Moyses : et cum
eadem historia dicat quod Joannes non fuerit ^ dignus solvere
corrigiam calciamenti Christi, tunc nee* Moyses, nee Macho-
metus potuerunt Christo comparari.

Item Alpharabius in Moralibus ^ docet modos multos [fol.
195, v] probandi sectas, et unus est quod legis lator perfectus
debet habere testimonium precedentium prophetarum et sub-
sequentium. Sed omnes prophete priores perhibent testi-
monium Christo, et non Moysi, nee Machometo, ut exposui.
Similiter posteriores ei. Nam ipse Machometus, qui fecit se ^
vocari prophetam, perhibet testimonium de eo, quod et Ysaias,
scilicet quod Virgo concipiet Filium. Sed et omnes sancti
•qui post Christum fuerunt, qui spiritum prophetic habuerunt :
quibus Sanctis credendum est propter sex rationes magnas, ut
explicavi, quibus rationibus nullo modo potest fieri contradictio.
Deinde hoc idem probatur per 2"^ modum Alpharabii, qui est
per opera miraculorum. Nam ex Joannis ultimo patet quod
mundus non potuit capere miracula Christi. Et historia
evangelica narrat quod dimisit peccata ; sed hoc est majus "^
quam sanare corpora. Et huic annexum est quod est Deus,
quia solus Deus potest ^ dimittere peccata, et nullus ignorat.
Et tota historia evangelica, et omnes sancti prophete priores
et posteriores confitentur ipsum esse Deum, sicut exposui.
Sed historie Moysi et Machometi non habent hujusmodi pro
illis. Deinde per articulos legum potest idem probari. Multa
peccata conceduntur apud legem Machometi et Moysi propter
duritiem ^ populi ; et nulla vite perfectio. Nam nee virginitas,

■* W. om. laforis — legis. ^ P. mrrexit.

^V.fuit. ^W. om. nee.

° I do not know to what work this refers. Al Farabi's treatise De Seientiis
(Paris, 1638) seems to have influenced Roger Bacon, but the chapter " De
Scientia Civih " does not contain the passage referred to in the text.

^ W. om. se. "^ W. magis.

* P. poUiit. » P. W. diiriciam.

74 FRATRIS ROGERI BACON

nee paupertas, nee obedientia perfeeta, que sunt 3^3 articuli
perfeetionis, reperiuntur apud Moysen et Machometum. Et
iterum, certificaeio^ de Deo, et de divinis, et vita futura,
habetur solum ex artieulis legis christiane, sieut patet ex
simbolo,^ et ex aliis. Sed sie non est in legibus aliorum.

Et postquam hee traetavi, tune inveniebam quomodo
omnes articuli, quantumeumque graves et diffieiles, possunt
probari. Et deseendi speeialiter ad unum articulum, qui est
diffieilior omnibus, et cui magis eontradicitur ab heretieis et
infidelibus, et quem minus perfeete sentiunt illi qui sunt in
statu salutis, et in quo humana fragilitas magis temptatur. Et
est de saeramento altaris. In quo Dominus Jesus ^ est in vera
humanitate, sieut in deitate * sua, vere ^ Deus et homo.

Sed hoe primo probatur, quia est pars legis Christiane, que
jam probata est.

2° habet speeiales modos, sieut et tota lex. Nam per serip-
turam saeram ; et per omnes sanetos ; et per consensum
omnium doetorum eatholicorum Parisius, et alibi ; et per mira-
cula infinita hoe probatur. Et addidi duo magna miracula,
que temporibus meis eontigerunt.

Deinde deseendi ^ ad rationes varias. Nam sieut ereator se
habet ad ereaturam,'^ sie recreator^ ad reereata. Sed ex
majestate ereatoris est ut sit ^ presens omni ereature. Ergo
ex majestate redemptoris est ut euilibet redempto, qui suam
gratiam habet, sit presens. Sed non alibi hoe est quam in
isto saeramento.

Et iterum, ex bonitate ejus infinita debet humano generi
hoc beneficium communicari.

Deinde ex necessitate nostra. Nam sieut creatura in esse
nature ^*^ stare non potest, sed caderet in niehil, nisi adesset
presentia ereatoris, sic oportet quod recreatum defieiat, quan-
tum ad esse gratie, nisi manu teneatur presentia redemptoris.
Et sieut pro peecato originali oblatus est in cruce, sic oportet

^ P. quod certijicatur. -P. cimbalo. ' W. verus.

* P. divinitate. ^W. verus. ^ W. ascendi.

■^ P. creata. ^ W. creator.

® W. sis. 1" P. om. in esse nature.

OPUS TERTIUM 75

quotidie quod pro ^ peccatis actualibus per ^ eamdem hostiam
satisfiat Deo Patri. Et sicut dedit se discipulis suis in hoc
Sacramento, sic ' oportet quod nobis detur ; nam omni *
indigemus et sub eadem lege constituti sumus. Et multa ex-
plicavi, que non solum faciunt ad veritatem fidei, sed ad sum-
mam felicitatem. Nam ostendi quod hoc sacramentum est in
fine glorie, in ^ fine salutis, et in fine pulcritudinis. Et hoc non
solum quantum ad rem contentam, sed quantum ad modum
adveniendi et exeundi,^ et quantum ad usum et modum utendi.
Et explicavi insaniam ^ mentis humane, que negligit hanc
sacratissimam veritatem, que est decus universi, salus mundi
et pulcritudo totius creature. Et explicavi causas quare
homines magis vacillant hie quam alibi, et que sunt ^ remedia
in hac parte.

[De Quinta Parte Philosophie Moralis.]

Terminata ^ 4a parte moralis philosophie, addidi de 5a ; et
est quomodo debet fieri persuasio debita et efficax, post legem
creditam,^** quatenus opere compleatur. Nam fides ^^ sine operi-
bus mortua est. Et ibi explicavi argumenta quibus moralis
sapientia utitur, et theologia, in hujusmodi persuasione. Et
exposui quod 4°^ sunt genera arguendi veridica, de quibus
tetigi ^^ in parte prima Mathematice. Nam duo sunt ad intellec-
tum, ut dyalecticum et demonstrativum, et duo pro affectu,^^
scilicet rethoricum et poeticum, Et duo prima solum excitant ^*
ad noticiam veritatum, et hoc ^* in speculativis [fol. 196, r]
scientiis : sed ^® alia duo ad amorem veritatis vite,^'^ et ad
noticiam similiter, que longe meliora sunt primis, sicut virtus
et felicitas meliores sunt scientia, et intellectus operativus
melior est speculative.^^

1 P. om. quod : W. om. pro. '^ P. ut per. ^ P. sicut.

* P. tantum. ^ P. et in. " P. existendi.

"^ P. exprobavi infamiam. ^ P. sint (om. que).

*C. Determinata. (C. begins here without title.)

^" P. debitam. C. traditam. " W. om . /ies. ^^ C. dctexui.

^' P. secundum affectum. ^* P. extant. C. expectant.

15 P. hoc est. 16 p, c. om. sed.

'^'^ C veritatis et vite. ^^ C specula t-.va.

76 FRATRIS ROGERI BACON

Sed quia ^ libri Aristotelis non sunt in usu artistarum
Latinorum, ideo non sunt hec argumenta nota neque theologis,
neque philosophis, cum tamen moralis philosophia, et sacra
scriptura, et omnes libri sanctorum pleni sunt istis argumentis
[et ideo magnum damnum est de ignorantia istorum argumen-
torum].^

Et quia hie exigitur tota rethorice potestas, ideo consider-
avi genera stilorum, secundum quod dicitur humilis, mediocris
et grandis ; et quibus modis fiunt ; et qualiter sunt in usu ^
moralis philosophie. Et quia omnia que tracto sunt * propter
theologiam, quia utilitas philosophie non est nota, nisi prout
deservit sapientie Dei, ut predixi,^ ideo elevavi hec argumenta
et ^ stilos in quibus fiunt ad divina. Et ostendi per Augusti-
num 4° de Doctrina Christiana, quod longe excellentius sunt
hec omnia in sacra scriptura, et in usu prophetarum, et aposto-
lorum, et Domini Salvatoris, quam in usu philosophorum. Et
tetigi qui modi persuasionis adduntur in divinis super modos
philosophicos.

Et tandem in fine veniebam ^ ad partem philosophie
moralis ultimam, que est ^ de causarum et controversiarum
excussione, coram judice, inter partes. Et excusavi me ab
expositione istius partis.

Et sic terminatur tota intentio Operis principalis.

^ W. om. qttia. ^ W. om. et ideo — argumentoyum.

^ P. visu. ■^ C. et quia sunt que traxi. ^ P. ut sepe dixi.

^ C. ad (for et). "^ P. C. innuebam. ^ W. om. est.

[De Opere minori.]^

DEINDE cogitavi Opus aliquod - premittere Vestre
Sanctitati, in quo redderem rationem totius scripti
nunc discussi, ut propter ^ Vestras sollicitudines
brevius intentionem totius Vestra Beatitude * videret ; et si
forsan propter viarum pericula amitteretur Opus Majus, hie
videritis ^ pondus illius ^ negotii, et laborem meum, et quid a
me, vel ab alio, Vestra Dominatio debeat postulare ; et etiam ''
ut aliqua adderem, de quibus aut ^ in alio non cogitavi, aut
propter ejus magnitudinem et propter alias causas gratis omisi.

Addidi igitur aliqua in principio, que in hoc Opere exposui.
Deinde, enumerando partes Operis Majoris,^ inserui in parte
Mathematice multa de noticia celestium, secundum se, et
secundum comparationem ad hec inferiora que generantur per
eorum virtutes, secundum diversas regiones et, in eadem
regione, in diversis temporibus ; et hoc est unum de majoribus
que scripsi.

Deinde, completa partium Operis Majoris enumeratione,
quia 6a scientia est Alkimia, que utilis est valde, et est de
majoribus scientiis, ideo posui earn sub forma philosophorum
in enigmatibus, promittens quod exponerentur ^° ea in se-
quentibus suo loco.

Post hec descendi ad peccata studii, et ejus remedia ; et in
6° peccato manifestando, descendi ad generationem rerum ex

1 This title occurs in none of the MSS. T. (p. 15) begins : Item bene post in
eodem libra dicit.

2 W. aliquod pretermittere (corr. to premittere). P. C. aliiid premittere, T.
aliud mittere vel pretermittere,

3 P. per.

* C. totius scripti iit brevius intentionem totius vestra altitudo.

^ P. videretur : T. videntes. ^ T. om. illius.

''1. W. Etenim. P. Ceterum. ^ T. om. aitt. C. tantum (for aut).

^ P. istius Operis majoris. ^" W. exponentur,

(77)

78 FRAIRIS ROGERI BACON

elementis, et texui illam totam, usque ad specialem ^ genera-
tionem animalium et plantarum : et cliligentius hanc partem
tractavi ^ quia hie aperiuntur magnarum scientiarum radices,
scilicet naturalis philosophie, medicine et alkimie. Et res
maxime hie continentur ; nam per eas certificatur non solum
status generationis rerura corruptibilium sed status ^ innocentie,
quantum ad complexiones et causas immortalitatis, que potuit
fuisse in primis parentibus, et in omnibus, si non fuisset
peccatum. Item status * corporum immortalium post resur-
rectionem. Et ex his extrahuntur cause prolongationis vite
humane, et remedia contra infirmitates omnes. Et hie habetur
multum de expositione enigmatum alkimisticorum,* que prius
tacta sunt. Et texui generationem humorum ' ex elementis,
et omnes differentias eorum, et ostendi qui sunt inequales,'' et
quo modo fiunt ; et qualiter equalitas potest esse in humoribus,
et hoc est secretum secretorum ; et qualiter ^ inanimata gener-
antur ex humoribus, et omnia.

Et specialiter descendi ad generationem metallorum, quia
hec requiritur specialiter in sexto peccato studii ; et tetigi
na[fol. 196, v.jturas essentiales omnium, et proprietates eorum,
et effectus ; et maxime de auro, quia hoc fuit magis conveniens
exemplum ad propositum.

Et tunc comparavi hoc expositioni sacre scripture cum sua
expositione, Et hec que tetigi de istarum ^ rerum generatione
sunt ^" de majoribus et melioribus que sciri possunt, tarn pro
speculativis ^^ quam pro practicis, et habent maxima ^^ secreta,
si bene intelligantur.

Deinde, revolutis peccatis studii, descendi ad remedia,
ostendens per quos,^^ et quibus auxiliis et expensis, et quibus

1 P. om. specialem.

* W. attractavi hanc : T. C. hanc tractavi (om. partem).
^ P. om. generatiotiis — status. C. om generationis.
''W. Item statum : P. iterum status .- C. item status.
^ C. alkemistarum.

8 W. humanorum. C. humanorum alias humorum.
'' C. que sunt equales. ® W, om. qualiter.

9 P. ipsarum. " T. est.

^^V. speculativo. ^'^T. magna. ^^C. per quas vias.

OPUS TERTIUM 79

modis debet fieri utilitas infinita, non solum pro Vestra Beati-
tudine, sed si vultis, poterit tota multitude studentium rectificari,
ut per consequens ecclesia Dei et respublica fidelium dirigantur
in omni bono/ per exclusionem cujuslibet mali, et quatenus
procuretur" conversio infidelium,^ et obstinati magnifice re-
primantur.*

Et sic terminatur intentio Operis utriusque.^

1 p. dirigatur in omne bonum. C. et respublica dirigerentur in omne bonum.
^ P. profiireiur; T. procreetur. C. et qtdbus argumentis procuraretur.
'^ V . fidelium. ^T. deprimantur. C depremantttr.

^ T. add. et sic explicit.

[De enigmatibus Alkimie.]

QUONIAM vero non express! '^ sufficienter enigmata al-
kimie, ut promisi, ideo hie, ut scripto dignum est, et
decet, intendo addere aliqua'ad ea que in aliis Operibus
sunt transcripta. Ceterum.cum de rebus principalibus scripsi,
scilicet de celestibus, de locis mundi, de generatione inanima-
torum, volo hie inserere de ceteris que omissa sunt.

Secreta vero alkimie sunt maxima. Nam non solum valent
ad omnem habundantiam rerum procurandam, quantum mundo
sufficit, sed illud idem, quod potentius et efficacius peragent ^
opera alkimie, potest in prolongatione vite humane, quantum
sufficit homini. Hoc ^ alkimista preparat ; sed experimentator
imperat hoc ^ alkimiste, et novit uti eo, sicut navigator imperat
carpentatori ^ de navis fabricatione, et ea scit uti.

Quoniam igitur opera hujus scientie continent maxima
secreta, ita etiam ut secretum secretorum attingant, scilicet illud
quod est causa prolongationis vite, ideo non debent scribi ^ in
aperto, ut scilicet intelligantur, nisi ab his ^ qui digni sunt.
Cum enim Alexander Macedo ^ requisivit Aristotelem super his,
et reprehenderit eum, quod hoc occultaverit ab eo, respondit
princeps philosophie in libro Secretorum, quod esset fractor
sigilli celestis, si hec revelaret indignis. Et ibi tacens de
hujusmodi, ut occultaret legentibus, scripsit alibi ea que voluit,
sed obscurissime, ita ut nullus, nisi ab ore ejus edoctus, aut
alio, possit eum intelligere. Dicit enim suo loco : O Alexander,
volo tibi ostendere secretorum maximum, et divina potentia ^
juvet teadcelandum archanum,^'^ et ad perficiendum propositum.

1 C. scripsi, ^ P.perageref. ^ P. Hoc aiitem. C. Hec autem.

•» P. hie. 5 P. carpentori. ^ W. seribeni.

■^ P. eis. ^ C. Elixir Macedonicus (!).

" P. misericordia, ^" C. secretum.

(80)

OPUS TERTIUM . 8i

Accipe igitur lapidem, qui non est lapis; et est in quolibet
homine, et in quolibet loco, et in quolibet tempore ; et vocatur
ovum philosophorum, et terminus ovi. Divide igitur ipsum in
4, scilicet in^ terram, aquam, aerem et" ignem. Et cum hec ^
disposueris, rubificabis* et albificabis, Domino concedente.

Quadriga una non portaret ^ libros alkimie, quorum tamen
omnium virtus in his paucis verbis continetur ; et ideo est
obscuritas infinita. Unde Avicenna dicit in Scientia Majoris
Alkimie** quod Aristoteles nimis occultavit hanc scientiam.
Et non est mirum. Quia primo rerum majestatem minuit, qui
mistica vulgat ; nee manent secreta quorum turba fit consciaj
Deinde stultum est asino prebere lactucas, cum ei sufficiant
cardui.^ 3° vulgus et capita ejus nesciunt uti rebus dignis, sed
omnia convertunt in malum ; nam unus malus homo, si sciret
hec secreta, posset totum mundum conturbare. Et ideo archana
sapientie semper sunt apud sapientes occultata, et sic scripta,
quod vix sapientissimi cum magno studio possunt horum
noticiam investigare. Hec ^ enim Deus ordinavit [fol. 197, r]
et inspiravit omnibus quibus dedit hec secreta ; et quilibet
eorum percipit ^^ manifeste quod non sunt communicanda
propter causas dictas. Et ideo non debeo ^^ contra volun-
tatem Dei et documenta sapientum hec sic scribere, ut intelli-
gantur a quo cunque.

Scripsi enim ^'^ in tribus locis Vestre Glorie de hujusmodi
secretis. Nam in Secundo Opere, scripsi primo de Alkimia
practica sub enigmatibus, more philosophorum, innuens ^^

1 P. om. in. '■* P. om. et. •' P. hoc,

■' P. vivificabis. ^ P. portarent.

•> C. P. majori. Extracts of this book, called also De Anitna, are printed
in Sanioris Medicinae, etc., 1603 (the passage referred to is on pp. 45-6).

■^ In Opus Majus, Part I. (p. 10) and in Epist. de Secretis Operibus Naturae
(Brewer, p. 543) Bacon refers to the Liber Lapidum {i.e. Marbod, Migne, Pat.
Lat., clxxi, 1738) for this quotation. MS. C. reads quorum fit conscia turba
approaching more nearly to Marbod's hexameter. (P. reads sit).

^ C. cardones. Bacon I.e. refers to Aulus Gellius for this quotation. I have
failed to find it in the Noctes Atticae (ed. Hertz).

•' P. Hoc. i"C. Mi . . . percipiat.

" C. et non debes (om. documenta). 1^ P. C. tamen.

^^F. infer ens. C. inserens.

VOL. IV. 6

82 FRATRIS ROGERI BACON

enigmata eorum, et inserens aliqua alia secundum quod pos-
teriores ea libertate utuntur qua priores.

Delude, multa scriptura revoluta, texui omnes ^ radices
Alkimie speculative, in 6to peccato studii theologie ; et ibi con-
tinentur multa que valent ad intellectum precedentium, sed
non sufficiunt.

3m autem scriptum misi de manu mea per Joannem, ut
Vestre Gloria transcriberetur ; et ibi, licet sit occultatio multi-
plex, tamen non est per verba enigmatica, nam ilia expono
multum, sed est per modum magis philosophicum et sapien-
tialem." Nam quia communicant^ in radicibus naturalis philo-
sophia, medicina et alkimia, ideo simulavi me tradere radices
has tanquam essent solum naturalia et medicinalia, cum tamen
sunt ^ alkimistica, et pro talibus ea introduxi. Et ille tractatus
est valde utilis pro naturalibus et medicinalibus questionibus
magnis, circa digestiones et humores, et circa multa. Sed in
principio pono enigmata, et postea expono ea per viam dictam,
ita quod nullus, nisi sapientissimus, hec ^ valeat percipere.
Nunc vero intendo aliqua explicare que prius non sunt plana.

Et gratis tot scripturas variavi propter duas causas. Prin-
cipalis est ut Sanctitati Vestre possem aperire hec magnalia,
sicut possibile est et decet ad hoc tempus.

2a est, ut ab aliis celentur. Nam vix cadent hec 4 scripta
in manu alicujus ; et non euro si unum, vel 2°, vel 3a videat
quicunque ; quia, nisi omnia 4 ^ diligenter attendat, nichil
poterit de maximis secretis intelligere. Et quia possibile est
per aliquod infortunium quod omnia 4°^ deveniant in manu "
alterius, ideo oportet, justo Dei judicio, et omnium sapientum
consilio et exemplo, quod adhuc sic scribam quod vive voci
aliqua reserventur ; quia nunquam habita est completa scrip-
tura de his, nee unquam fiet, cum non possit fieri, nisi per
homines scientes hec, qui, cogente conscientia, semper occulta-
bunt ^ aliqua que necessaria sunt in hac parte. Et ^ precipue

1 P. om. omnes. " W. sapientientale. ^ P. comrminicat.

4 P. Sittt. 5 p^ Jjgc.

^ P. quatuor : om. omnia. C. nisi omnia 4°'" viderit et ea diligenter attendat.
'' P. maniis, * C. occultabant. ^ P. Et hoc.

OPUS TERTIUM 83

necessarium est ad hoc^ tempus, propter viarum discrimina,
que multipliciter sunt timenda. Etiam abhorreo scriptori,
quantumcumque michi familiari et secure, tradere planum et
perfectum de istis tractatum ; quamvis qui hec ^ scripsit sit
secundum cor meum.

[De expositione enigmatum Alkimie.]

EXPOSITIO igitur enigmatum universalis est hie prime
necessaria.

Dicunt igitur philosophi quod sunt corpora, spiritus,^ et
planete, et lapides, et multa."*

Corpora vero sunt ea que ab igne non fugiunt, nee evapor-
ant in fumum,^ ut sunt metalla, et lapides proprie sumpti,'' et
alia solida.

Spiritus vero dicuntur que evolant ab igne, ut argentum
vivum, sulphur, sal ammoniacum," et auripigmentum, quod est
arsenicum.

Planete sunt metalla, secundum quod Avicenna primo libro
de Anima, id est in Scientia Alkimie Majori, dicit.

Nam plumbum dicitur Saturnus ; stannum,^ Jubiter ; fer-
rum, Mars; aurum, Sol; cuprum, Venus; vivum argentum,
Mercurius ; argentum, Luna.

Quocumque modo aliter ^ inveniatur scriptum in libris, est
vicium scriptoris, vel translatoris, vel occultatio. Nam aliquando
invenitur quod es comparatur Marti ; sed falsum est. Nam es
non est nisi cuprum coloratum per pulverem calamine : et
similiter auricalcum et electrum fiunt de cupro per eundem
pulverem, vel per pulverem ^° tucie, sicut declaravi in Opere
Secundo.^^

Et argentum vivum vocatur aurum vivum, sicut sepius
abutitur Avicenna isto verbo.^^

^ P. om. hoc. ^ P. hoc. ^ P. et spiritus.

■* C. multa alia. ■' W. funum (or sutmm). P. siimtnum.

^ W. sunpti. ~' W. armoniacum.

8 W. P. stagnum : P. Jupiter, ^ P. alio modo.

^" W. om. vel per pulverem. ^^ Op. Minus, ed. Brewer, p. 385 et seq.

^-Cf. Sanioris Medicinae, etc., p. 36.

84 FRATRIS ROGERI BACON

Aurum etiam aliquando designatur per lapidem, vel corpus ^
Hiberi flu[fol. 197, vjminis, vel Pactoli, vel Tagi, vel alterius ;
quia in istis reperiuntur "' grana auri.

Et quia Hybernici dicuntur ab Hybero fluvio in regno
Castelle, quia ibi sederunt per 300 annos, postquam exiverunt
de Egipto, mortuo Pharaone in Mari rubro, antequam rex
Anglie dederat eis insulam Hybernie, ut historie certe narrant,
ideo aurum vocatur corpus Hybernicum, vel lapis Hybernicus,
vel aliquod tale.

Et argentum vocatur margarita, propter colons candorem ;
et unio dicitur, quia margarita et unio idem sunt, ut docet
Solinus libro de Mirabilibus Mundi.^ Nam margarita dicitur
unio, quia numquam nisi una simul et semel generatur in
concha marina. Conche enim se naturaliter aperiunt ad rorem
celi capiendum ; * et una gutta roris recepta,^ claudit se, et
sua virtute coagulat guttam in unionem seu margaritam.
Vocatur etiam argentum Anglia, quia ibi habundat argentum.
Similiter et aurum minus rufum vocatur Anglia, quia ibi oritur.
Et aurum bonum dicitur Hispania, vel Apulia, vel Polonia,
vel alia regio ubi bonum aurum habundat.

Rubificare vero '^ est facere aurum, et albificare est facere
argentum. Et convertere Saturnum in Solem, vel in His-
paniam, vel in '' Apuliam, vel Poloniam, est facere aurum dc
plumbo. Et convertere Venerem in Lunam, vel in Angliam,
est facere argentum de cupro, quia aurum habet fieri de plumbo
et argentum de cupro. Medicina, vel medicina laxativa,
vocatur que, projecta in plumbum liquatum, convertit illud in
aurum ; et cuprum convertit in argentum. Et hoc vocatur
elixir in omnibus libris. Majus opus dicitur quando fit aurum,
minus quando fit argentum. Item minus opus vocatur ^ quando
una libra medicine convertit decem, vel 20^ vel usque ad 100
libras metalli vilioris in nobilius ; et majus opus est, quando

1 P. vel per corpus, - C. adds aliquando.

■•* Collect, rer. mem. (ed. Mommsen), pp. 199-200 (from Pliny).

* P. accipiendum. ^ P. accepta. ® P. om. vero.

^ P. om, in. ®C. diciter.

^ P. add. vel trigenta. C. vel 30.

OPUS TERTIUM 85

tam potens est medicina quod una libra ducentas libras, vel
mille, vel mille milHa metalli vilioris convertit in nobilius. Et
quod talis medicina sit possibilis, Avicenna et omnes attes-
tantur,

Vel majus opus dicitur quando fit operatio super partes
animalis ut queratur medicina ; minus ^ vero, quando super
arsenicum, vel sulphur, vel aliud corpus ^ inanimatum, vel
super plura eorum,quia nunquam tam nobilis medicina potest
haberi per hec inanimata sicut per ^ partes animalium.

Dicuntur autem lapides ilia super que operatio fit in prin-
cipio ; sed sunt lapides non preparati, ut sunt spiritus, si super
eos fiat operatio, vel partes animalium, sicut sunt sanguis,
capilli et ova.

Lapis vero preparatus est medicina inde ^ facta, quod est
ipsum elixir, potens transmutare metalla viliora in nobiliora.

Et lapides herbales sunt capilli. Lapides naturales sunt
ova. Lapides animales sunt sanguis, sicut Avicenna dicit primo
Hbro de Anima.^

Quatuor vero elementa aliquando sumuntur proprie, sicut
naturales et medici accipiunt, ut terra, aqua, aer, ignis, Et voc-
antur methaphorice ^' 40^ spiritus supradicti ; et 40^ ^ humores ;
vel 4 ^ loca mundi principalia, scilicet Oriens, Occidens, Aquilo
et Auster ; vel 4 tempora anni ; vel 4°^ partes animalis ^ prin-
cipals, scilicet cerebrum, cor, epar, vasa generationis vel ossa :
quia singula de istis rebus singulis sibi invicem respondent in
complexione. Nam unus spirituum est ignee nature, et unus
humor, et unus locus similiter, et unum tempus, et una de
partibus animalis ; et alia respondent aliis elementis per or-
dinem. Aliquando^'' vero nomina elementorum ^^ transumuntur
metaphorice ad humores, qui vocantur elementa per omnes
libros, quia in quolibet humore unum dominatur elementum,
cujus sequitur complexionem, ut manifeste apparet.^^ Et

^ C. W. Minor. - P. om. corpus. "■ W. om. per.

* P. jam. ^ Sanioris Medtcinae, etc., p, 49.

* W. methace. ' p. vel quatuor. ^ P. om. 4.
^Chominis. ^'^ P. C. aliier. '^ P. horiim elementorum.
^'^ P. scitnr. C. ut manifestetur.

86 FRATRIS ROGERI BACON

iterum hii ^ humores habent nomina ilia ^ que dicta sunt,^
spiritus, loca, terra ^ et cetera. Sed, preter hec, habent nomina
magis propria huic scientie, que posui et explicavi in 6to
peccato studii ^ Theologie, scilicet in generatione rerum ex
dementis, ubi radices Alkimie [fol. 198, r] speculative ex-
posui.*

[De clavibus Alkimie.]

Claves vero artis hujus vocantur operationes que fiunt "^
secundum precepta hujus scientie, ut habeatur medicina que
vocatur elixir.^ Et hee® claves sunt: Purificatio,^*' distillatio,
ablutio, contritio, assatio, calcinatio, mortificatio, sublimatio,
proportio,^^ incineratio,^^ resolutio, congelatio, fixio, mundifi-
catio, liquatio, projectio.

Hec enim opera sunt nota omnibus peritis in hac scientia,
et libri pleni sunt his. Et quamplures alkimiste ^^ faciunt hec
opera, sed nesciunt finem ex his elicere principalem. Et hie
ordo operationum est secundum executionem, sed non secun-
dum intentionem artificii. Ad cujus ^* occultationem adduxi
auctoritates Aristotelis in primo de Anima et 16° de Animali-
bus ; et Auicenne in primo Phisicorum, et 6° Metaphisice, et
alibi ; quorum omnium expositio est quod ordo ^^ fiat secundum
executionem, non secundum intentionem ; quia quod est
primum in intentione, est ultimum in executione, et econverso,
ut patet cuilibet sapienti.

Spiritus vero occultus^^ in partibus animalium, vel in oleo
extracto de partibus animalium, vel ^" in arsenico, vel sulphure,
est unus de humoribus, scilicet illud quod est sanguis in
animalibus ; sed non habet nomen sanguinis in aliis ; et ideo
cum reducitur ad materiam ^^ communem animatis et inanimatis,

1 P. om. hii. ^ C. alia. ^ P. add scilicet,

•* P. om. terra. ^ P. om. studii.

« Cf. Op. Min. (ed. Brewer), pp. 365-6 (?). ^ P. stint.

« P. om. ut— elixir. ^ P. hec. " P. Putrefactia.

^^ C. proporcionatio. ^"^W. incarceratio : P. C. inceratio.

"W. quamvis alkimiste plures. ^^* W. om. cujus.

1' W. om. ordo. ^^ P. occtiltatus.

!■? C. W. om. vel. ^^ P. C. naturam.

OPUS TERTIUM 87

amittit nomen sanguinis, et vocatur humor calide et humide
complexionis, qui fit ^ in animalibus sanguis, et in quern cor-
rumpitur sanguis, quando transmutatur a calore^ suo et re-
ducitur ad naturam originalem istius humoris, que invenitur in
omnibus rebus.

Medicinam vinculis detineri est ^ eam figi, ne ab igne evolet,
et hoc est principale in hoc '^ artificio. Nam si evolet in vaporem,
non potest convertere vilius metallum in nobilius. Unde
quando investigare se dicunt vincula quibus medicina teneatur,
volunt querere modos ^ quibus figatur, id est quod non fugiat ab
igne per vaporem. PrincipaHa igitur enigmata hec sunt que *
exposui, per que possunt omnia alia intelligi ; et volo de cetero
uti eis, ut hie est necesse,

Pluribus autem modis fiunt Sol et Luna per artificia ; ^
uno ^ modo ex Mercuric et sulphure, sicut fiunt per naturam in
ventre terre, quia omnia metalla fiunt ex eis,^ secundum quod
exposui in Opere 2° evidenter.

Sol igitur ^^ fit ex Mercurio vivo purissimo et ex sulphure
optimo ; sed oportet hec mundari ^^ usque ad ilium gradum
ad quem natura pertingit in visceribus terre : et sic de
aliis.^^

Alii vero laborant in solo Mercurio, ut convertatur in Lunam
et Solem. Nam bene vident quod convertitur in Saturnum ;
quia mortificant Mercurium in Saturno ; et ipsum mortificatum
ponunt cum thure et sarcacolla, et fit plumbum. Et ideo
laborant ut sic,!'^ per aliquas res admixtas, faciant Lunam et
Solem, quia qua ratione^* potest ^^ fieri Saturnus per artificium ex
Mercurio, et alia metalla similiter, cum Mercurius sit materia
omnium metallorum.

Sunt vero aliqui falsarii qui reddunt bene Mercurium
malleabilem et bene coloratura, sicut veram Lunam,-^" et habens^''

1 P. sit. 2 p, colore. » P. et (for est).

^ P. isto. '' C. nodos. ^ P. C. que jam.

^ P. artificium. ^ P. Nam uno. " P. C. illis.

^° P. C. ergo. "C. emendare. ^^ P. C. argento.

^•' W. et sic laborant. ^^ P. C. Et qua ratione ; om. quia.

^^ C. possunt. '*' W. vera luna. '" C. om. habens.

88 FRATRIS ROGERI BACON

pondus Lune, et funditur sicut Luna ; sed cum ponitur in igne,
non rubescit sicut ipsa.

Sunt etiam alii sophiste, qui habent aquas albificantes et
rubificantes/ de quibus docetur in libro de Aquis, qui est notus,
et mundificant et sublimant spiritus, scilicet arsenicum, et salem
armoniacum, et alios, et purificant Venerem" et Saturnum per
aquas dictas, et liquant Saturnum et Venerem, et projiciunt
spiritus mundificativos ^ in ea, et sic albificant ilia, et rubificant ;
ita quod illi qui sunt subtiles in hoc artificio faciunt metalla ita
similia Soli et Lune, quod ad oculum discerni non possunt,
nee ad tactum cotis, per quem probatur Sol, nee per pondus,
nee per fusionem unam, nee duas, nee tres ; [fol. 198, v] sed
tantum potest ^ fundi et purgari per modos quos scripsi in Opere
Secundo, de purificatione auri et argenti, ita ^ quod colorem
amitta'11: '' et redeant ad naturam propriam Veneris et
Saturni.

Alii accipiunt 4or elementa, que vocantur aqua vite, et
humor aereus, et virtus ignea, et calx, de quibus scripsi in
loco suo, et calcem Saturni, et calcem Solis, et Mercurium
sublimatum ; et ponunt duo pondera de calce, et tria ~ de aqua
vite, et tot de humore aereo, et unum pondus et dimidium de
virtute ignea, et medium ^ pondus Mercurii, et complent Solem,^
quem desiderant.

Similiter pro Luna accipiunt tria de calce, duo de aqua
vite, et tot de humore aereo, et medium pondus Mercurii.

Quidam vero accipiunt sola 4°^ elementa, et in pondere
equali, et illi non solum credunt facere de Sole quantum ^"
volunt, sed reputant se pervenire ad materiam primam, de qua
Aristoteles dicit 90 Metaphisice,^^ quod ex aceto non fit vinum,
nee ex mortuo vivum, nisi fiat resolutio ^'^ ad materiam primam.

Hec igitur nunc suflficiant. Nam habetur hie tota philo-

1 P. om. et riibificantes. C. transposes the two clauses, De quibus — iioius est
preceding sutit etiam — rxibificantes.

- W. venerent. ^ P. mundificatos. ^ C. possunt.

5 P. W. C. om. ita. ^ P. amittunt.

^ C. tercia. ^ C. ■unum.

^ W. complent solent : P. complet solem. ^" C. quod.

1^ Metaph. lib. vii, cap. v. § 4. ^' C. reductio alias resolutio.

OPUS TERTIUM 89

sophorum intentio. Et per hec, cum aliis que scripsi, potest
Vestra Sapientia cum sapiente ^ conferre, et omnem convincere
fraudulentum,

ffinitur 2m opus fratris

Roger! Bacon. ^

^ P. cum omtii sapiente.

2 P. omits this colophon and continues: Hie incipii magnus traciatus et
nobilis : De rerutn naturalium generatione, etc. (See Introduction.) No colophon
in C.

INDEX.

Abraham, 4, 57,

Adam, 57.

Albertus Magnus, 48 n.

Albumasar, 3, 8, 71.

Alcoran, 72.

Alexander, 3, 10, 11, 12, 15, 46, 50, 53-4,
80.

Alhacen, 20, 23, 24, 26, 27.

Alkimia, etc., 12, 13, 14, 20 n., 45 «., 46,
77-8, 81 et seq.

Alkindi, Jac, 20, 23, 26,

Alpetragius, 20 «, 42 n.

Alpharabius, 65, 68, 70, 73.

Ambrosius, S., 49.

Anglia, 84.

Antichristus, 11, 12, 17, 19, 54, 65.

Apulia, 84.

Arates, 49.

Aristoteles, 16, 48, 65, 68, 69, 76;
Analyt. Pos^., 34; De anima, 26,
27, 86 ; De animalibus, 23, 24, 86 ;
De Ccelo, 34 ; De generatione, 2 ;
Liber ignium (?) 50 ; Metaph., 47,
68, 88; Meteorol., 36, 47; Phys.,
70 ; Polit., 55, 62, 65 ; De sensu,
26 ; Topica, 2;^ ; Z)e vegetabilibus,
see Nicolaus Damascenus, Deplan-
tis ; Secretum Secretorum, 12, 13,
43 w,, 46, 50, cio ; Arist. et Alex.
Magnus, 10, 15, 50, 53, 54, 80, 81.

Arte notoria, liber de, 48.

Arthephius, 47.

" artiste," 39, 76.

Augustinus, S., 23, 30, 76.

Aulus Gellius, 81 w.

Averroes, 2, 23, 24.

Avicenna, 23, 24, 70; De anima or
Scientia majoris alkimie, 50, 81,
83, 85 ; De animalibus, 2, 4 ; Met-
aph., or De radicibus moralis philo-
sophie, 65, 68, 71, 72, 86 ; Phys., 86.

Basilius, S., 49.
" belenum," 13.

Caldei, 4.

Caspie porta, 11.

Castella, 84.

Christiani, 9, ii, 19, 60, 62, 66, 70, 72.

Damieta, 19.
Daniel, 71.
David, 45,

Egiptus, Egiptii, 4, 84.
Esdras, 57, 71.
Ethicus, II w, 50.
Euclides, 20.

FaNTASMATUM LIBER, 48.

Francia, 19.

Gedeon, 51,

Gog, II.

Greci, 4; grece, 41 ; grecus ignis, 51.

Gregorius, S., 63.

Haly, 6, 7.

Hebrei, 57, 66, see Judei.
Heretici, 11, 62.
Hibernia, Hibernici, 84,
Hiberus, 84.
Hircanorum Monies, 11.
Hispania, 84.

Idolatre, 9, II, 19, 66, 70.

leronimus, 11, 50.

Infideles, 11, 12, 18, 19, 41, 60, 62, 63,

79-
Isaias, 42, 73.
Isidorus, 16, 50.

JACOB.US, S., 40, 62.

Jerusalem, 13.

Jesus Christus, 3, 56, 57, 62, 66, 67,70,

71, 72, 73, 74.
Johannes Bapt., 73.
Johannes (discipulus Rogeri Bacon), 61,

82.
Johannes Evang., 73.
Josephus, 45, 71.
Judei, 9, II, 6g, 71, 72.

Latini, 4, II, 20, 33, 39, 44, 58 n., 76;

latine 41.
Lodowicus rex Francie, ig.

(91)

'92

INDEX

Madianite, 51.

magica, magi, etc., 16, 17, 18, 47, 48,

49, 50, 52, 53-
magister in theol. famosus, 40.
magnes, 49, 50.
Magog, II.

Mahometus, 3, 70, 71, 72, 73, 74.
Marbod, liber lapidum, 81 n.
Maria, B. V. M., 3, 56, 72, 73.
martagon, 13.
medicina, etc., 6, 12, 13, 14, 16, 21, 44,

45. 46, 52, 53, 78, 80, 82, 84, 85, 86,

87.
Meni (Manes) 3.
Mesahala, 25.

Metaphysica (Rogeri Bacon), 56.
Morte anime, liber de, 48.
Moses, 70, 71, 73, 74.

NeSTORIANI, II.

Nichoalite, 11.

Nicholaus Damascenus, De Plantis, 2.

Noe, 4, 57.

Officiis et Potestatibus Spiri-

tuum, liber de, 48.
Origenes, 11.
Orosius, 53 n.

Pactolus, 84.

Pagani, 9, 11, 66, 70.

Parisius, doctores, 74.

Paulus, S., 40, 60, 62 (i Cor ii. 6), 64.

Persia, 3, 13.

Petrus, S., 63.

Pharao, 84.

Plato, 16.

Plinius, 17, 50.

Polonia, 84.

Ptolomeus, 25, 42 n. ; Centilog., 6, 7, 48 ;
De Disposit. Sphere, 48; Perspec-
tiva, 20, 23, 25, 27, 28, 29, 31, 33 ;
Quadripart., 48.

pulvis salis petre, 51.

Rogeri Bacon, Opus Majus, passim
Opus Minus or Secundum, i «., 18
53, 77-9, 81, 82, 83, 86, 87, 88, 89
Opus Tertium, passim ; De mult
Specierum, 34-5 ; De rerum na
turalium generafione, 89 «.; De
secretis operibus natures, 48 m., 81
n. ; Metaphysica, 56 ; Discipulus
Johannes, 61, 82 ; Scriptor, 83.

Sacramentum altaris, 74-5.
Salamon, 4, 57 ; liber de sigillis Sala-

monis, 48.
Saraceni, g, 11, 19, 66, 70, 72.
Scismatici, 9, 11, 62.
Sem, 4.

Seneca, 36-7, 60, 61, 71.
Septuaginta interpretes,i42.
Sibille, 57, 71.

Solinus, de mirah. mundi, 84.
Specula, 18, 35-6, 38, 40, 41, 51-2.
Speculis, liber de, 20, 36.

Tagus, 84.

Tartari, 9, 11, 12, 13, 19, 66, 70.
Testamentum Patriarcharum, 57, 71.
Tideus, 20, 23.

Uz, 4.

ViSU, LIBER DE, 20, 33.

BRITISH SOCIETY OF FRANCISCAN
STUDIES.

Publications.

Vol. I. Liber Exemplorum ad usum praedicantium saeculo
xiii. compositus a quodam Fratre Minore Anglico de
Provincia Hiberniae, secundum codicem Dunelmensem
editus per A. G, Little. 1908.

Vol. II, Fratris Johannis Pecham, quondam Archiepiscopi
Cantuariensis, Tractatus Tres de Paupertate, cum Biblio-
graphia, ediderunt C. L. Kingsford, A. G. Little, F. Tocco.
1910.

Vol. III. Fratris Rogeri Bacon, Compendium Studii Theologiae,
edidit H. Rashdall, una cum Appendice de Operibus
Rogeri Bacon, edita per A. G. Little. 1911,

Extra Series, Vol. I. Franciscan Essays, by Paul Sabatier
and others (Father Cuthbert, O.S,F,C,, Father Paschal
Robinson, O.S,F,, Edmund G. Gardner, A. G. Little, Miss
Evelyn Underbill, Miss E. Gurney Salter). 191 2.

In preparation.
Collectanea Franciscana, by Rev, H. M. Bannister, M, R,

James, A. G. Little, and others.
Collectanea Hiberno-Minoritica, edited by Rev. Father Fitz-

maurice, O.F.M.
The Register of the Grey Friars of London, edited by C. L.

Kingsford.

Volumes are supplied only to Members. Subscription, i oj". 6rf'.

a year.

Secretary and Treasurer : —

PAUL DESCOURS,

65 Deauville Road,

Clapham Park, London, S,W,.

(93)